Page 47 - İslam Ahlâkı 2. Ünite

AHLAKİ TUTUM VE DAVRANIŞLAR 2. ÜNİTE

“Onların çoğu ancak zannın ardından
gider. Oysa zan, hak namına hiçbir
şeyin yerini tutmaz. Şüphesiz Allah
onların yapmakta olduklarını hakkıyla
bilendir.”
(Yunus suresi, 36.ayet)

2.5. SUİZAN

190
Zan; şüphe, tereddüt, şek, sanma, sanı anlamlarına gelir. Zan, iyice bilmeden tahmine
göre konuşmak, fikir yürütmek ve bilgi vermektir. Bir kimse hakkında doğru bilgi ve delile
dayanmadan yapılan olumsuz yorum ve görüşlere ise suizan, yani “kötü zan” denir. Su-i zan
ise ön yargı anlamına gelmektedir. Yani bir kişi hakkında bilmeden, tanımadan, sormadan
peşin hüküm (yargı) sahibi olmaktır.

Suizanda bulunmak; bencillik, kıskançlık ve düşmanlık gibi kötü duyguların bir neticesi
olarak ortaya çıkar. Bu duygular kişiyi olumsuz düşüncelere sevk eder. Doğru karar vere-
bilmesini engeller, yanlış davranışlara yöneltir. Suizanda bulunan kişi saygınlığını yitirir, in-
sanların nefretini kazanır. Kötü zanda bulunmak, sosyal ilişkileri olumsuz etkiler. Akrabalar
ve komşular arasındaki samimiyeti zedeler. Suizan, toplumun huzur ve mutluluğuna zarar
verdiğinden, dolayı kul hakkına girer.

Suizanın zıddı, “hüsnüzan”dır. Hüsnüzan; iyi-güzel zan, bir kimse veya bir olayın iyiliği
hakkında vicdani kanaat demektir.

Ayet ve hadis-i şerifler, bu hususla ilgili davranışın nasıl olması gerektiğine açıklık getir-
mektedir. Kur’an-ı Kerim’de, “Ey iman edenler! Zannın birçoğundan sakının. Çünkü zan-
nın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurlarını ve mahremiyetlerini araştırmayın…”
191
buyrulmaktadır. Ayetten anlaşıldığı üzere zannın hepsi günah değildir. Nitekim bir başka
ayette müminlere karşı hüsnüzanla muamelede bulunmak gerektiği beyan edilmektedir:
“Bu iftirayı işittiğiniz zaman iman eden erkek ve kadınlar, kendi (din kardeş)leri hak-
kında iyi zan besleyip de,‘Bu apaçık bir iftiradır.’ deselerdi ya!” 192

Peygamber Efendimiz (s.a.v), “Hüznüzan,
imandandır.” buyurmuş; müminlerin Allah’a (c.c)
ve birbirlerine hüsnüzan göstermeleri gerekti- Bir müminin günah işlediğini
ğini beyan etmiştir. Bir kutsî hadiste; “Ben, kulu- zannetmek, suizan olur. Kalbe gelen
193
mun bana zannı gibiyim...” diye ifade edilmiştir. düşünce, suizan olmaz. Eğer kalb o
Hz. Peygamber (s.a.v), vefatından üç gün önce; tarafa meylederse suizan olur.
“Her biriniz, (başka şekilde değil) ancak Allah’a,
194
hüsnüzan ederek ölsün.” buyurmuştur.

190 Dini Terimler Sözlüğü, s. 396.
191 Hucûrat suresi, 12. ayet.
192 Nûr suresi, 12. ayet.
193 Buhârî, Tevhid, 15; Müslim, Zikr, 2.
194 Müslim, Cennet, 81, 82. 63