Page 9 - İslam Kültür ve Medeniyeti 5. Ünite

V. ÜNİTE
İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE SANAT

İslam mescidleri, Mescid-i Nebi esas alınarak çeşitli unsurlarla
geliştirilmiştir. Yöresel ve estetik yaklaşım farklılıkları olsa bile cami
mimarisinde avlu, şadırvan, mihrab, minber, vaaz kürsüsü, minare
ve mahfil ortak unsurlar hâline gelmiştir.

Minare, cami mimarisinin dikkat çeken bir unsurudur. Minare,
Müslümanlara ibadet vakitlerini hatırlatmak amacıyla inşa edilmiş-
tir. İlk minare Fustat’taki Amr ibn Âs Camisi’nde uygulanmıştır. İs-
tanbul’da minarelerin en güzel örnekleri yer almaktadır. 17

Sultanahmet Camii kapısındaki zincir,
İSTANBUL
Yazılı olmayan Osmanlı geleneğinde, birden fazla mi- BİLGİ NOTU
nare ve şerefe sadece sultanlar ve sultan anneleri tara-
fından yaptırılan selatin camilerine mahsustu. İlginç bir
özellik olarak da bazı selatin camilerindeki şerefe sayısı,
camiyi yaptıran hükümdarın kaçıncı padişah olduğunu
gösterir. Mesela Süleymaniye Camii’nde 10 şerefe, Sul-
tan Ahmet Camii’nde 14 şerefe bulunur.

Türbeler, İslam coğrafyasında önemli kişilerin me-
zarlarının üzerinde inşa edilmiştir. Buhara’da Samanoğlu
İsmail Türbesi, Merv’de Sultan Sencer Türbesi, Semer-
kant’ta Timur Türbesi, Hindistan’da Tac Mahal, Bursa’da
Yeşil Türbe ve İstanbul’daki Eyüp Sultan Türbesi, türbe
mimarisinin en güzel örneklerindendir. Asya, Afrika, Bal- Üsküdar Yeni Valide Camii’nden bir kuş sarayı, İSTANBUL.
kanlar gibi İslam coğrafyasında yer alan tekke ve zaviye-
ler de dinî mimari kapsamındadır. “Mimari bir unsur olan kuş evlerinin
İslam Medeniyetindeki yeri çok anlamlı-
Sivil Mimari: İslam Medeniyetinde sivil mimari ge- dır. Türk mimarisinin adeta minyatür ör-
niş bir uygulama alanı bulmuştur. Ev, medrese, sıbyan nekleri olan kuş evleri, eklendikleri bina-
mektebi, kütüphane, darüşşifa, tabhane, hamam, ima- nın tarihî bir parçası hâline gelmiştir. Kuş
ret, çeşme, kervansaray, köprü ve külliye sivil mimari un- evi bulunmayan binaların çoğunda çatı
surlarıdır. aralığına açılmış kovuklar da bir tür kuş
evi vazifesi görmüştür.”
Mehmet Aycı, Kuşlara Ev Yapmak, s. 29.

FARK EDELİM

“Cami avlusunun genellikle ortasında abdest almak için şadırvan vardır. Avludan caminin haremine
cümle kapısından girilir. Caminin ana ibadet yerine harem denir. Haremin kıble kısmında kıbleyi göster-
mek için mihrab yer alır. Mescid-i Nebi’den Medine Dönem’ine kadar günümüzdekine benzer formda
bir mihrab mevcut değildi. İslam tarihinde ilk defa Kayravan Sidi Ukba Camii’nde yarım daire şeklinde
görülen mihrap formu, kendinden sonrakilere örneklik etmiştir.”
İbrahim Sarıçam, Seyfettin Erşahin, İslam Medeniyet Tarihi, s. 209.

17 Filiz Gündüz, “Minare,” DIA, C 30, s. 98; İbrahim Sarıçam, Seyfettin Erşahin, İslam Medeniyet Tarihi, s. 213.

92