Page 6 - İslam Kültür ve Medeniyeti 5. Ünite

V. ÜNİTE
İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE SANAT

ARAŞTIRALIM

Tarih düşürme, edebî sanatlara bir örnektir. Bu sanatta “Arap alfabesindeki her harfin bir rakama
karşılık gelmesi” özelliğinden yani ebced hesabından istifade edilir. Harflerin rakamsal değerleri hesap-
landığında herhangi bir hadisenin meydana geldiği tarihi verecek bir kelime, cümle, mısra veya beyit
söylemeye Tarih düşürme denir. Sultan III. Ahmet Çeşmesi’nin kitabesindeki dize, tarih düşürmeye ör-
nek verilebilir. Kitabedeki “Aç besmeleyle iç suyu, Han Ahmed’e eyle dua” dizesinin ebced değeri, hicri
1144’tür, yani bu çeşmenin halkın istifadesine sunulduğu senedir.
İsmail Yakıt, Türk İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, s. 42-43, 62.
 Tarih düşürme sanatının uygulandığı eserler hakkında araştırma yapıp bulduğunuz örnekleri
sınıfta paylaşınız.

İslamiyet etkisinde gelişen edebiyatta “şiir”, bir
tür olmanın dışında önemli bir misyona sahiptir. Şiir, Fânî ömür biter, bir uzun sonbahâr olur.
Allah’ın (c.c) varlığını ve birliğini ilan etmeye, O’nu öv- Yaprak, çiçek ve kuş dağılır, târümâr olur.
meye yarayan bir araçtır. Müslüman şair, hikmete talip- Mevsim boyunca kendini hissettirir vedâ;
tir ve şiir vasıtasıyla onu açığa vurur. Bu yüzden İslam
kültüründe şiir, marifete ulaşmanın en iyi vasıtalarından Artık bu dağdağayla uğuldar deniz ve dağ.
biridir. Müslüman şairler, özelde mensubu oldukları mil- Yahya Kemal Beyatlı, Kendi Gökkubbemiz, s. 85.
letin, genelde ise ümmetin sözcüsü, savunucusu ve yol
göstericisi olmuşlardır. Yunus Emre, Mevlana, Fuzulî, Bâki, Şeyh Gâlib, Mehmet Akif ve Necip Fazıl
gibi şairlerimiz, millî ve dinî duyarlılıklarımızı dile getirmişlerdir.
11
İslam’ın temel ilkelerine dayanarak nefsi arındırma, ahlakı güzelleştirme ve bu yolla Allah’a
(c.c) ulaşma düşüncesine tasavvuf denir. X. yüzyıldan sonra tekkeler çevresinde gelişen tasavvuf
düşüncesi, dinî-tasavvufi halk edebiyatının doğmasına vesile olmuştur. İslam’ın kökleşip yayılma-
sında büyük etkisi olan bu edebiyat kolunda remizler yani simgeler kullanılır; bunların her biriyle
ilahi aşkla ilgili kavramlar kast edilir. 12

İslamî edebiyatın kollarından biri de divan şiiridir. Divan şiirinin ana teması, aşktır. Şiirin kulağa
hitap etmesine yani musikiye önem verilir. Edebî sanatların ayrı bir yeri vardır. Soyut bir şiir olduğu
için şair duygu ve düşüncelerini sembollerle dile getirir.
13

ARAŞTIRALIM

İslam edebiyatına katkıda bulunan milletlere ait önemli eserleri tespit ediniz.

11 Turan Koç, İslam Estetiği, s. 182-183.
12 Mahmud Erol Kılıç, Sufi ve Şiir, s. 149, 152, 184.
13 bk. H. İbrahim Şener, Alim Yıldız, Türk İslam Edebiyatı, s. 278, 279.

89