Page 11 - İslam Kültür ve Medeniyeti 5. Ünite

V. ÜNİTE
İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE SANAT

5. GÜZEL SANATLAR

Hüsnühat: Yazı, İslam Medeniyetinin en gözde sanatı-
dır. Kur’an’ı şanına yaraşır bir güzellikte ve göze hitap ede-
cek bir şekilde yazma arzusu, yazının öne çıkmasının esas
sebebidir. 21

Arap harfleriyle yazılan ilk kitap, Kur’an-ı Kerim’dir. İs-
lamiyet’in farklı coğrafyalara yayılmasından sonra Arapça,
sadece Araplara ait bir dil olmaktan çıkıp Müslümanların
ortak değeri hâline gelmiştir. Bundan dolayı İslam yazısı
adını almıştır.

Hat sanatının en güzel örnekleri Mushaflarda görülür.
Kitaplar, hilyeler, levhalar ve fermanlarda da hat sanatı uy-
gulanmıştır. Mimari tezyinatında ise ağaç, deri, seramik,
maden, kumaş, takı, silah vb. gibi estetik nesnelerde farklı Hilye-i Saadet, Osmanlı Dönemi 1812, Hattat Yesarizade
Mustafa İzzet Efendi (TİEM 2718)
karakterlerde sanatlı yazılar görmek mümkündür. Camiler-
deki büyük levhalar ve kuşak yazıları, mimari yapılarda ve
mezar taşlarında görülen kitabeler de hat sanatının seçkin
örnekleridir.

Yazı, Müslüman sanatkârlar eliyle geliştirilerek yeni bi-
çimler ve isimler almıştır. İslam yazısında ilk önemli deği-
şiklikler, Yakut el-Mustasımi tarafından gerçekleştirilmiştir.
Aklam-ı Sitte yani altı çeşit yazı denilen muhakkak, reyhani,
sülüs, nesih, tevki ve rik’ayı esas ölçülerine kavuşturmuş-
tur. Yakut’tan sonra hat sanatı, hattatlar tarafından İslam
ülkelerine yayılmıştır.
Kelime-i Tevhid, Sultan II. Mahmud (TİEM 2859)
Osmanlı hat sanatı, yazının en güçlü temsilcisi olmuştur. Osmanlı hat sanatının kurucusu kabul
edilen Amasyalı Şeyh Hamdullah, Yakut’un yazılarına kendi estetik anlayışını da eklemiş ve yazıda
klasik dönemin öncüsü olmuştur. Ahmed Şemseddin Karahisari ve Hafız Osman ise Osmanlı hat
sanatını zirveye taşımışlardır. Hafız Osman hattıyla yazılan Kur’an-ı Kerim’ler kolay ve akıcı stili
nedeniyle yüzyıllar boyunca İslam coğrafyasının her tarafında tercih edilmiştir.

Hat sanatında simetrik yazılan yazılara müsenna ya da aynalı yazı; talebe için hocası tarafın-
dan hazırlanan, yazının ölçülerini gösteren yazı albümlerine meşk murakka; hattatların el ustalığı-
nı kaybetmemek için yaptıkları çalışmalara karalama denir. 22

Sultan ve devletin ileri gelenlerinden oluşan saray, hat sanatının desteklendiği en önemli ku-
rumdu. Ayrıca Osmanlı sultanları arasından önemli hattatlar yetişmiştir. II. Bayezid, IV. Murad, II.
Mustafa, III. Ahmed, II. Mahmud, Abdülmecid ve Mehmed Reşad hattat sultanların önde gelen-
leridir.

21 Turan Koç, İslam Estetiği, s. 161; İlhan Özkeçeci, Doğu Işığı, s. 10.
22 Ali Rıza Özcan, “Medeniyetin Kılıcı Hüsn-i Hat Sanatı,” s. 285.

94