Page 14 - İslam Kültür ve Medeniyeti 5. Ünite

V. ÜNİTE
İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE SANAT

Ciltçilik: Yazma ve matbu eserlerin muhafazası için yapılan kitap kaplamasına cilt, bu işle uğ-
raşanlara mücellit denir. Cilt yapımında başta deri olmak üzere keten, ipek ve kadife gibi kumaşlar
kullanılır. Yazıya ve kitaba olan hürmet, cilt sanatının gelişmesine vesile olmuştur. En güzel ciltler,
Mushaflar için yapılmıştır. Yapılan nitelikli eserler, başta hükümdarlar olmak üzere önemli kişilere
takdim edilmiştir.

BİLGİ NOTU

“Mushafın yazımı ve tezhibi bittikten sonra sıra ciltlenmesine gelir. Cilt kapları el yapımı mukavvadan
hazırlanır ve üstleri genellikle ince deriyle kaplanır. Keçi derisinden yapılana sahtiyan, koyun derisinden
yapılana meşin, ceylan derisinden yapılana rak, sığır derisinden yapılana kösele cilt denir. Kitabın yaprak-
ları, ipek makara ipliklerinden oluşturulan ve şiraze adı verilen ince bağlarla tutturulur. Şemseli cilt, adını
deri üzerine yapılan şemse (güneş) motifinden alır.”
Ahmet Saim Arıtan, Ciltçilik, DİA, C 7, s. 551; M. Şinasi Acar, Türk Hat Sanatı, s. 112.

Kumaş Sanatı: Kumaşın kullanımı bireylerin, toplumların, kültür ve medeniyetlerin ayırt edi-
ci unsurlarındandır. İslam coğrafyasında kumaşın uygulama alanı geniştir. Kâbe örtüsü, Mushaf
mahfazaları, sanduka örtüleri, bayrak, sancak, başörtü gibi nesneler özel kumaşlardan hazırlan-
mıştır. Yöneticiler, ünvanlarını temsil eden ayırt edici kıyafetler giymiş; kumaşın türü, işlemesi ve
renkleri rütbeleri yansıtmıştır.

Halı, Anadolu Selçuklu Dönemi 13.yy, Konya,
Kaftan, 16.yy , Topkapı Sarayı - 13/46 Kâbe örtüsü
(TİEM 689)

Müslümanlar fetihler vasıtasıyla kumaş dokuma kültürünü İspanya, Sicilya ve İtalya’ya yay-
mışlardır. Batı dillerinde pamuk anlamını taşıyan cotton da Arapça kutn kelimesinden gelir. Abbasi,
Selçuklu ve Osmanlı dokumaları dünyanın her yerinde kabul görmüştür.

Halı Sanatı: Halı ve kilim, mescit, saray ve evlerde zemin döşemesi olarak kullanılmıştır. Halı
ihtiyaç olmakla beraber sanat eseri olarak da üretilmiştir. Müslümanlar halı sanatında insan ve
hayvan figürü kullanımından kaçınmış, farklı motifler kullanmışlardır.

97