Page 3 - İslam Kültür ve Medeniyeti 5. Ünite

V. ÜNİTE
İslam Kültür ve Medeniyeti’nde SANAT

2. İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİ’NDE SANAT ANLAYIŞI

İnsanın hayatını anlamlandırıp düzenleyen din, “Anladım işi, sanat Allah’ı (c.c) aramakmış.
mensuplarının sanat anlayışını da etkiler. Toplumla-
rın maddi-manevi kültür faaliyetlerine biçim ve yön Marifet bu, gerisi yalnız çelik çomakmış.”
verir. Nitekim Müslüman toplumların sanatında da Necip Fazıl Kısakürek, Çile, s.39.
İslam’ın izleri görülür.

İslam’a göre sanat, fıtri bir olgudur. Yaratıcının rızasına ulaş-
tıran uğraşlardan biridir. İslam’da sanat, ilahi hakikati arama
3
faaliyeti ve ona ulaşmak için bir vasıtadır. Müslüman sanatçı,
güzelliği yarattığına değil; keşfettiğine inanır. Ona göre meyda-
na getirilen eserler, Allah’ın (c.c) Cemal sıfatının birer tecellisi-
dir. Allah’ın (c.c) isim ve sıfatlarının tecellileri, usta birinin birer
sanat eseri olarak dokunulabilir, duyulabilir ve görülebilir hâle
gelir. Sanatçı da buna vesile olan kişidir. Müslüman sanatçı: “Ben
göçüp gittikten sonra beni rahmetle ansınlar.” şuuruyla eserinin
bir sadaka-i câriye olmasını ister.

İslam sanatlarının ilham kaynağı, hayat ve kainattır. Örneğin
tezhip sanatında Kur’an-ı Kerim ve dinî eserler, çiçek motifleriyle
süslenir. Kuş gibi hayvanların figürleri ise diğer eserlerin süsle-
melerinde kullanılır. İlhamın, somut bir eser olarak ortaya çıkış
biçimini, sınırlarını ve kurallarını ise Kur’an-ı Kerim’deki esaslar Kıblenüma (Bulunulan yere göre özel işareti olan
ve kıbleyi gösteren pusula), Osmanlı Dönem’i,
belirler. 1738 (TİEM 157)

Kur’an esaslarına göre şekillenen İslam sanatının özellikleri şunlardır:

İslam sanatının dünya görüşü tevhittir: İslam’ın
özündeki tevhid ilkesi, Müslüman toplumların sanat-
larına birlik kazandırır. Sanatı, evrensel hakikatin dili
hâline getirir. Aynı hakikatten beslenen bu ortak sa-
nat anlayışına göre en büyük sanatkâr Allah’tır (c.c).
O, evreni kusursuz bir denge üzere insanı da en mü-
kemmel şekilde yaratmıştır. Hiçbir şekil ya da suret
4
kalıcı değildir; sadece Allah (c.c) daim ve bâkidir. Bu
anlayıştaki İslam sanatı, insanların Allah’a (c.c) ait ol-
dukları duygusunu somutlaştırır. Kur’an-ı Kerim, Osmanlı Dönem’i 1494, Şeyh Hamdullah (TİEM
402)

İslam sanatı işlevseldir: İslam sanatı, toplumun maddi ve manevi ihtiyaçlarının karşılanması-
nı amaçlar. İşlevsellikten ödün vermez. İslam sanatında estetik zevk ile işlev birbirini tamamlar.
Amaçsız ve sadece zevk için eser ortaya koyma anlayışının İslam sanatında yeri yoktur.

3 Yılmaz Can, Recep Gün, İslam Sanatına Giriş, s. 22-23; Turan Koç, İslam Estetiği, s. 25.
4 bk. Tin suresi, 4. ayet.

86