Page 14 - İslam Kültür ve Medeniyeti 3. Ünite

III. ÜNİTE
İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT

Vakıf: Vakıf, gelir getiren mal, mülk ve akarların, hayır amaçlı
olarak tahsis edilmesidir. Vakıf, Hz. Peygamber (s.a.v) Dönem’i’n-
den itibaren bütün İslam ülkelerinin sosyal, ekonomik ve kültü-
rel hayatında etkili olmuş bir hayrat sistemidir. Vakıf kurumunun
özünde, insanlığa karşı şahsî ve vicdanî sorumluluk hissi, iyilik,
şefkat, yardımlaşma ve dayanışma duygusu vardır. Kur’an’daki,
mülkü Allah (c.c.) yolunda harcamak, iyilikte yardımlaşmak,
57
56
hayırda yarışmak gibi Müslümanlara yönelik tavsiyelerin yanın-
da, Hz. Peygamber’in (s.a.v) sadaka ve sadaka-i cariye hadisleri
58
vakıf kurumlarının yaygınlaşmasında önemli rol oynamıştır.
Vakıfların faaliyet alanları ve amaçları çok çeşitlidir. Hz. Ömer
(r.a.) vakfın amaçlarını; Allah (c.c.) yolunda harcamak, kölelere,
yoksul ve fakirlere, yolculara ve yakın akrabaya yardım etmek,
misafirlere yedirmek şeklinde belirlemiştir. 59 Vakıflar tarafından yaptırılan sebillerde yoldan
gelip geçenlere ücretsiz içecek dağıtılırdı.
Vakıflar, toplumdaki şehirli, köylü, yönetici, yönetilen, Müslüman, Hristiyan ya da Yahudi
bütün toplum kesimlerine hizmet vermiştir. İhtidayı teşvik amacıyla Hristiyan, Yahudi ve put-
perestlerden İslam’ı kabul edenlerin ihtiyaçlarının karşılanması için de vakıf gelirlerinden para
ayrılmıştır. Leylekler, köpekler, kuşlar için de vakıflar kurulmuştur.
60
İslam Kültür ve Medeniyetinin ortaya koyduğu hayır kurumlarının en dikkate değer olanı
vakıflardır. Vakıflar vasıtasıyla hayırda yarışan Müslümanlar, dünyayı yaşanabilir hale getirme-
nin yöntemini bulmuş ve İslamı bir “vakıf medeniyeti”ne dönüştürmüştür.

ARAŞTIRALIM
“İbn Battûta, Şam’daki vakıfların hizmet alanları arasında; hacca gidemeyenleri hacca göndermek,
fakir aile kızlarının evlilik çeyizlerini satın almak, esirleri hürriyete kavuşturmak, seyyahlara yiyecek ve
giyecek temin etmek ve onların ülkelerine dönebilmelerini sağlamak, sokakları düzenlemek, kaldırımları
yapmak gibi faaliyetlerden bahsetmektedir.”

İbn Battûta, İbn Battûta Seyahatnamesi, s. 88.

 Farklı işlevleri olan bir vakıf kuruluşunu inceleyiniz. Bir etkinlik kâğıdı hazırlayarak sınıfta payla-
şınız.

Tekke: Tasavvufun sosyal hayattaki kurumsal yapılarıdır. Tekkelerin esas görevi, mensupla-
rına İslam ahlakını ve tasavvuf terbiyesini kazandırmaktır. Şiir, musiki ve güzel sanatlar alanında
önde gelen kurumlardır.

İslam dünyasında yaygın olarak görülen tekkeler, daha çok şehirlerde ve kervan yolları üze-
rinde kurulmuştur. Sofa, oda, hamam, değirmen, abdesthane, mutfak, ambar, kütüphane, mi-
safirhane, ahır gibi birimleri, ekili arazileri vardır.
56 bk. Bakara suresi, 261. ayet.
57 bk. Maide suresi, 2. ayet.
58 bk. Müslim, İlim 15, Zekat 69; Nesai, Zekat 64; İbn Mace, Mukaddime 14.
59 Hacı Mehmet Günay, “Vakıf,” DİA, C 42, 476.
60 Bahaeddin Yediyıldız, “Vakıf,” DİA, C 42, s. 480.

51