Page 22 - Tefsir Okumaları 4. Ünite

ÖRNEK TEFSİR METİNLERİ

2.2. Rûhu’l-Beyân (Âl-İ İmrân 104)

Eseri Tanıyalım:

Ruhu’l-Beyan, İsmail Hakkı Bursevi’nin Arapça eserdir.

Ruhu’l-Beyan, asıl itibariyle tasavvufi bir
tefsir olmakla beraber rivayet ve dirayet tefsirlerinin

özelliklerini de taşır. Rivayet tefsirlerinde olduğu
gibi bu eserde de Kur’an’ın Kur’an’la, sünnetle,
sahabe ve tâbiinden gelen rivayetlerle tefsir

edilmesi esasına uyulmuş, zaman zaman esbâb-ı
nüzul de zikredilmiştir. Eserde kelam ilmine dair
meselelere kısaca temas edilmiş, müellif, başta
Mu‘tezile olmak üzere Kaderiyye, Cebriyye ve
Cehmiyye gibi mezheplerin ehl-i sünnete muhalif

görüşlerini tenkit etmiştir. Fıkıhta Hanefî mezhebine
mensup olan Bursevî, ahkâm ayetlerinin tefsirinde
diğer sünnî mezheplerin görüşlerine de yer vermiş,

zaman zaman usul-ü fıkıh kaidelerini zikretmiştir.
Mezhep imamlarının görüşlerini açıklarken bazen
kendi görüşünü de ortaya koymuştur. 24
Rûhu’l Beyân Tefsiri
İsmail Hakkı Bursevî’yi Tanıyalım:

1653 yılında, bugün Bulgaristan sınırları içinde bulunan Aydos’ta doğan İsmail Hakkı
Efendi, uzun süre Bursa’da yaşadığı için ‘Bursevî’ nisbesiyle meşhur olmuştur. Aydos, Edirne ve
İstanbul’da farklı hocalardan Arapça, Farsça, kelam, fıkıh, usul-ü fıkıh ve benzeri dersler okumuş,
meşhur hattat Hafız Osman’dan hüsn-ü hat meşk etmiştir.

1672 yılında İstanbul’da Celvetî Şeyhi Osman Fazlı Efendi’ye intisap etmiştir. Şeyhi
onu 1685’te halife olarak Bursa’ya tayin edince Bursa’ya yerleşmiştir. Orada, başta Ulu Cami
olmak üzere çeşitli camilerde vaazlar vermeye başlamış, uzun yıllar devam eden bu vaazlarında

Fâtiha’dan başlayarak Kur’an’ı tefsir etmiştir.

Rûhu’l-Beyân / Âl-İ İmrân suresi 104. ayet :

İsmail Hakkı Bursevi’nin Ruhu’l-Beyan adlı eserinde bu ayetin tefsirinde şu hususların ön
plana çıktığı söylenebilir:

Müellif’e göre;

‘Emr-i bi’l-maruf, nehy-i ani’l-münker’ farz-ı kifâyedir. Ayetteki ‘min’ harf-i cerri teb’id değil
de beyan anlamında olsa bile bu değişmez.

24 TDV. İslam Ansiklopedisi, ‘Ruhu’l Beyan’ mad. C 35, s. 212.

208