Page 10 - Tefsir 3. Ünite

TEFSİR 3. ÜNİTE

İslam toplumunun genişlemesi, yeni ülkelerin fethi ve
BİLGİ KUTUSU Müslümanların değişik ilimler ve yaklaşımlarla yüz yüze gel-
mesi gibi sebeplerle dirayet tefsirlerine olan ihtiyaç artmıştır.
Mukâtil b. Süleyman’ın Tefsîru’l-
Hams Mie Âye mine’l-Kur’ân Dirayet yöntemini kullanan müfessirler, hadis, fıkıh ve ke-
adlı eseri Ahkâm Ayetleri Tefsiri lam gibi ilimler yanında lügat, gramer ve edebiyat gibi dilbili-
ismiyle, el-Eşbâh ve’n-Nezâir mi ile ilgili ilimlere de önem verdiler. Böylece dirayet tefsirle-
fî’l-Kur’âni’l-Kerîm adlı eseri de rinden dilbilimsel tefsir, fıkhi tefsir, kelamî tefsir ve tasavvufî
Kur’ân Terimleri Sözlüğü ismiyle tefsir ortaya çıkmıştır.
M. Beşir Eryarsoy tarafından
Türkçe’ye kazandırılmıştır. Yöntem Bakımından Tefsirler
1. Rivayet Tefsirleri 2. Dirayet Tefsirleri
a- Dilbilimsel Tefsirler
b- Fıkhî/Ahkam Tefsirler
c- Kelamî Tefsirler
d- Tasavvufî (İş’ari) Tefsirler

Dilbilimsel Tefsir: Peygamberimiz, ashabının anlamakta
güçlük çektiği kelimelerin anlamlarını açıklamıştır. İlk tefsir
çalışmaları da Kur’an’ın kelimelerinin anlamlarını araştıran
Meâni’l-Kur’an isimli kitaplar olmuştur. Anlaşılması zor veya
yabancı kökenli kelimelerin anlamlarını araştıran çalışmalar
Garîbu’l-Ku’ran; eş sesli ve eş anlamlı kelimelerini araştıran
çalışmalar ise el-Vücûh ve’n-Nezâir adlı kitaplarda toplan-
mıştır. Farklı milletlerden insanların Müslüman olmaları ve
Kur’an’ı anlama istekleri de dilbilimsel tefsir çalışmalarını
hızlandırmıştır. Kur’an’ın bu yöntemle açıklanmasına ve dil-
biliminin gelişmesine Halil b. Ahmed (ö. 791) ve Sibeveyh (ö.
BİLGİ KUTUSU 796) gibi dilbilimciler önemli katkıda bulunmuşlardır.

İmam Mâturîdî, Zemahşeri, Bu müfessirlerin başında el-Ferra (ö. 822) gelmektedir.
Ebu’s-Suûd ve İsmail Hakkı Bursevi Onun Meâni’l-Kur’an adlı eseri kelimeleri lugavî açıdan tef-
gibi Arapça tefsir yazan çok sayıda sir eden ilk eserlerdendir. Yine Ebu Ubeyde’nin (ö. 825) bu
Türk müfessir vardır. yöntemle yazdığı Mecâzü’l-Kur’an’ı, İbn Kuteybe’nin (ö. 889)
Örnek olarak Ebu’s-Suûd ve
İsmail Hakkı Bursevi’yi verebiliriz. Te’vîlü Müşkili’l-Kur’an’ı ve Zemahşerî’nin el-Keşşâf’ı önemli
Ebu’s- Suud Efendi Hanefi dilbilimsel tefsir eserlerdendir. Râgıp el-Isfehânî’nin el-Müf-
mezhebinin fıkhi görüşlerini esas redât fi Gârîbi’l-Kur’an adlı eseri de Kur’an kelimelerini ve an-
almıştır. Tefsiri günümüz Türkçesine lamlarını içeren bir sözlük niteliğindedir.
aktarılmıştır. Kelamî Tefsir: Allah’ın (c.c.) birliği, melekler, kitaplar,
(bk. Ahmet Akgündüz, "Ebûssuûd peygamberler, ahiret ve kader ile ilgili ayetlerin anlaşılması ve
Efendi", TDV İslam Ansiklopedisi, C 10,
s. 365-371) yorumlanması, Müslümanların inançlarının sağlam temellere
dayanması ve inanç esaslarının savunulması, kelamî tefsirin
doğmasına sebep olmuştur. İmam Mâturîdî’nin (ö. 944)
Te’vîlâtu’l-Kur’ân, Te'vîlât-ı Ehl-i Sünne ve Fahreddin er-
Râzî’nin (ö. 1210) Mefâtihü’l-Gayb adlı tefsirleri kelamî
tefsirlerdendir.

68