Page 10 - Tefsir 1. Ünite

TEFSİR 1. ÜNİTE

bu, hamdın tam karşılığı değildir. Çünkü medh hem canlılığı ve
iradesi olan hem de olmayan varlıklar için söz konusu olabilir.
Meselâ inci ve güzel bir at methedilebilir. Ancak buna hamd
denmez. Bu manada hamd ancak inciyi ve atı yaratıp bağışla-
yan Allah’a (c.c.) yapılır. Bundan dolayı denilebilir ki, “Hamd
35
yalnız âlemlerin Rabbi olan Allah’a mahsustur.” Hamde layık
olan yalnız O’dur.
Kısaca bu ayet her türlü hamd, şükür, tesbih, tekbir ve
tebcilin (yüceltmenin), âlemlerin Rabbi olan Allah’a (c.c.)
yapılması gerektiğini gösterir. Çünkü O, tektir, eşi ve benzeri
yoktur, her şeyin yaratıcısı, rızık vericisi ve terbiye edicisidir.
O’ndan başkasına hamd etmek şirktir. Bu da en büyük zulüm
demektir. 36
ْ َ
َّ ٰ َّ
﴾ 3 ِۙمي۪حرلا نحرلا ﴿
ِ
Bu ayetteki Rahmân ve Rahîm kelimeleri ile ilk ayetteki
rabbü’l-âlemîn arasında şöyle bir ilişki vardır: Yüce Allah bu
Yüce Allah'ın "er-Rahmân" ismi her iki ayette önce kendisini âlemlerin Rabbi, sonra da rahmân
canlıya rahmet eden anlamına gelir. ve rahîm olarak niteler. Çünkü Rabbü’l-âlemin ifadesinde bir
heybet, bir azamet, rahmân ve rahîmde ise engin bir sevgi ve
acıma söz konusudur. Bu da Allah Teâlâ’nın korku ile ümit ha-
lini birleştirdiği anlamına gelir. Bu husus başka ayetlerde de
37
vurgulanan, müminlerin korku ile ümit arası bir hayat tarzını
benimsemeleri gerektiği prensibine işaret eder. “(Resûlüm!)
Kullarıma, benim, çok bağışlayıcı ve pek esirgeyici olduğu-
mu haber ver. Benim azabımın acı verici bir azap olduğunu
da bildir.” ayetlerinde bu husus açıkça ifade edilmektedir.
38
Görüldüğü gibi, Kur’an bir taraftan ilahi merhametten
bahsederek ümidi, azaptan söz ederek korkuyu öne
çıkarmaktadır. Çünkü, korku unsuru insanı Allah’a (c.c.) saygı-
sızlık etmekten korumakta; ümit ise Allah’a (c.c.) yaklaştırıp
cennet isteğine yoğunlaştırmaktadır. Ancak bu iki un surdan
biri diğerine ağır basarsa, o zaman da beklenen sonucun
alınması mümkün olmaz. Başka bir deyişle ne korkudan
vazgeçip ümide bağlanmak ne de ümidi bir kenara atıp
korku ile yaşamak doğrudur. Yapılması gereken şey, Kur’an-ı
Kerim’in gösterdiği ve mutasavvıfların da korku ile ümit arası
yaşam (beyne’l-havf ve’r-recâ) diye formüle ettikleri temel bir
prensibi hayata geçirmektir. 39
"Kim bir kardeşinin ihtiyacını giderirse
Allah da onun bir ihtiyacını giderir."
(Müslim, Birr, 58)

35 Elmalılı, Hak Dini Kur'an Dili, C 1, s. 56.
36 bk. Lokman suresi, 13. ayet.
37 Kurtubî, el-Câmi li Ahkâmi’l-Kur’an, C 1, s. 139.
38 Hicr suresi, 49-50. ayetler.
39 Muhsin Demirci, Kur’an’ın Ana Konuları, s. 200-201.
20