Page 8 - Kelam 2. Ünite

Haberin bilgi kaynağı olarak kabulü de dinin ve bu bağlamda inanç esaslarının varlığı açısından gereklidir. Zira insana
dinin ulaşması ve tebliğ edilmesi peygamberlerin verdiği haberler vasıtasıyla gerçekleşmektedir. Haber bilgi kaynağı
olmazsa, peygamberlerin insanlara dinin esaslarını bildirmesi ve sonraki kuşaklara da bunların aktarılması temellendirilemez
ve dinin varlığından söz etmek imkânsız hâle gelir.

Kelamcılara göre bu üç bilgi kaynağının her biri farklı bir saha ile ilgili bilgi vermektedir. Selim aklın ulaşabildiği bilgiyi
duyular, selim duyuların temin ettiği bilgiyi ise selim akıl kazandıramaz. Ayrıca selim akıl da selim duyular da tek başına ha-
berin verdiği bilgilere ulaşamazlar. Dolayısıyla bunların hiçbirinin terk edilmesi düşünülemez. Öte yandan, bunlar tamamen
birbirinden bağımsız faaliyet gösteren vasıtalar da değildir. Dinin temellerini ortaya koyan haberdir ancak haberin insanlar
tarafından alınması duyular vasıtasıyla olur. Haberle gelen veriler akılla değerlendirilir, akıl bunları sağlam bir zemine oturtur
ve bunu yaparken de duyular aracılığıyla elde edilen bilgileri kullanır. Duyuların bazı dış etkenlerle yanılabilmesi ihtimali
karşısında akıl hakem vazifesi görerek duyu idraklerinin sağlamasını yapar.

B BİLGİ KUTUSU

Bilgi Kaynaklarının İşleyiş Şeması

Akl-ı selim
 Haber ve duyuların sağladığı verileri değerlendirip bilgiye dönüştürür.
 Duyuların yanılma ihtimaline karşı duyu verilerinin sağlamasını yapar.

Havass-ı selime
Haber-i sadık
 Mütevatir haber  Dış dünyadan haber ve diğer ver-
ileri alır.
 Haber-i resûl (Kur’an ve Sünnet)
 Aldığı verileri akla aktarır.

2.2.1. Akl-ı Selim

Selim akıl, kelamda insan için temel bilgi elde etme yollarından birisidir. Akıl düşünme, anlama ve kavrama gücü olarak
tanımlanır. Selim akıl ise insanın doğru karar vermesini sağlayan, herhangi bir olumsuzluktan veya ortamın kötülüğünden
etkilenmeyen, yaratılışındaki temizliği koruyan akla denir.
Allah Teâlâ’nın “ancak bilenlerin akledebileceğini” belirtmesi, aklın delâlet ettiği gücü ve bilgiyi iyi kullanmadıkları
28
için kâfirleri “… Onlar sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler; bu yüzden akledemezler.” gibi ifadelerle kınaması, aklın
29
insan için bilgi edinmedeki önemli rolünü ortaya koyar.

28 Ankebut suresi, 43. ayet.
29 Bakara suresi, 171. ayet.

36