Page 13 - İslam Tarihi 6. Ünite

6. Ünite
6. Ünite
4.5. Selçuklu ve Osmanlıların İslam Medeniyetine Katkıları
Selçuklular ve onun mirasını devralan Osmanlılar hâkimiyeti altındaki bölgelerde kurdukları mü-
esseselerle İslam kültür ve medeniyetinin gelişip yayılmasında büyük pay sahibi olmuşlardır. Selçuk-
lu ve Osmanlılar İslam dünyasının her tarafını cami, medrese, kütüphane, hastane, imaret, zaviye ve
kervansaraylarla imar etmiş iki büyük hanedanlıktır.
17
Hem Şiî Fatımîlerle hem de Bizansla müca-
delesinde önemli üstünlükler elde eden Sel-
çuklular İslam dünyasına liderlik etmiştir. Baş-
ta Nizamiye Medresesi olmak üzere kurdukları
eğitim kurumlarında İslam dışı bazı düşünce-
lere karşı koymuşlardır. Selçuklular toprak-
larındaki bilginleri inanç farkı gözetmeksizin
himaye etmiş, bu dönemde fıkıh, tefsir, ha-
dis ve kelam gibi İslami disiplinlerde önemli
âlimler yetişmiştir. Dinî ilimlerin yanı sıra ma-
tematik, astronomi, tıp ve felsefe gibi ilimle-
rin okutulduğu medreselerde de pek çok ilim
insanı yetişmiştir. Cüveynî, Gazzâlî, Fahreddin
er-Razî, İmam Serahsî, Ebu İshak eş-Şirazî ve
Muhammed b. Yahyâ en-Nisâburî, Zemahşerî, Görsel 6.5
Muhammed Beyhakî ve Ömer Hayyam Selçuk- Bir Selçuklu eseri: Erzurum Çifte Minareli Medrese
lu Dönemi’nde yetişen önemli şahsiyetlerden
bazılarıdır. 18
Selçukluların darüşşifa ismiyle inşa ettiği hastaneler tıp alanının öncü kurumları olmuştur. Sultan
Alparslan zamanında açılan yeni hastanelerde ünlü hekimler görev yapmıştır. Müslüman hekimlerin
eserleri Latinceye çevrildikten sonra Avrupa tıp fa-
kültelerinde ders kitabı olarak okutulmuştur. Selçuk-
lular; eczacılık, kimya, botanik, biyoloji ve fen bilim-
leri yanında mimarlık ve güzel sanatlar konusunda da HÂŞİYE
önemli eserler bırakmışlardır. Mirasının önemli bir
kısmı Moğollar tarafından tahrip edilmiş olmasına
rağmen günümüze ulaşan eserler dikkate alındığında Eserlerini Anadolu Selçukluları Dö-
Selçukluların büyük bir medeni birikime sahip oldu- nemi’nde veren Mevlana Celaleddin-i
ğu görülmektedir. 19 Rumi’nin düşüncesiyle ilgili Doğu’da ve
Türk-İslam dünyasının en uzun ömürlü devleti olan Batı’da pek çok çalışma yapılmıştır. Onun
Osmanlılar aynı zamanda İslam medeniyetinin son görüşleri, hakkındaki çalışmalar ve eser-
ve en görkemli imparatorluğudur. İlim, kültür, sanat, lerinden yapılan tercümeler vasıtasıyla
mimari gibi pek çok alanda ortaya koyduğu eserler ve bugün dünyada geniş bir kitleyi etkile-
yetiştirdiği insanlar bunu açıkça ortaya koymaktadır. miştir.
Osmanlı Devleti Orta Asya’dan gelenek hâlinde aldığı (bk. Reşat Öngören, “Mevlana Celaleddin-i
değerlere ve hükmettiği coğrafyada karşılaştığı farklı Rumi” , DİA, C 29, s. 446.)
kültür mirasına sahip çıkmasıyla Türk-İslam medeni-
yetinin kudretli bir temsilcisi olmuştur.
Osmanlılar âlimlere değer vermiş, onları hima-
ye ederek devlet kademelerinde görevlendirmiştir.
Altı asırlık tarihi boyunca sınırlarında Bursa, Edirne,
17 Yaşar Bedirhan, Zeki Atçeken, Selçuklu Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi, s. 174.
18 İbrahim Kafesoğlu, Selçuklular ve Selçuklular Tarihi Üzerine Araştırmalar, s. 110-116.
19 Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, s. 401-402.

113