Page 18 - İslam Tarihi 6. Ünite

5.4. Balkanlarda İslam Dininin Yayılması
Balkanların İslamlaşması daha çok Türkler
TEFEKKÜR eliyle olmuştur. Balkanlara yerleşen ilk Türk
topluluğu 13. yüzyılda Selçuklulardaki iktidar
mücadelelerinin saikiyle göç ederek Bizans
Fethedilen yerlerin halkına iyi davranma, onları İmparatoru’nun himayesinde Dobruca civarı-
himaye etme, dış düşmanlara karşı can ve mal nı vatan edinen obalar olmuştur. Bölgede İs-
güvenliğini sağlama, dinî konularda serbestiyet lam’ın yayılmasında çok büyük tesiri olan Sarı
verme, vergi hususunda kolaylık gösterme Os- Saltuk Baba isimli mutasavvıf da bu ilk Türk-
manlı istimâletinin başlıca unsurlarıdır. Aslında men grubunun içinde yer almaktadır. Daha
Kur’an’da “müellefe-i kulûb” şeklinde ifade edi- sonra bazı Anadolu beylikleri Balkanlara
len istimâlet siyaseti Osmanlı fetihlerini kolay- akınlar düzenlemişler, bölge idarecileri ile ya-
laştıran önemli bir ilke olarak benimsenmiştir. kın ilişkiler kurmuşlardır. Ancak Türklerin Bal-
Osmanlı istimâlet siyasetinin asıl dikkat çekici kanlara kalıcı bir şekilde yerleşmesi ve İslam
neticeleri Trakya ve Balkan fetihlerinde ortaya dininin hızlı bir şekilde yayılması Osmanlının
çıkar. Edirne’nin alınmasından sonra gelişen bölgeye hâkim olmasıyla gerçekleşmiştir.
Balkan fütuhatının sadece kılıçla değil yerli Osmanlıların Çimpe Kalesi’ni elde etmesi
Hıristiyan halkın himayesi, haklarının iadesi, ve ardından Gelibolu’yu fethetmesi Balkan-
kendilerine dinî serbestiyet verilmesi, vergi mu- larda yüzyıllarca sürecek Türk-İslam döne-
afiyeti tanınması gibi ısındırıcı bir politika sonu- minin başlangıcı olmuştur. Bölgedeki feodal
cunda gerçekleştiği bilinmektedir. yapının Hıristiyan halk üzerinde olan baskısı
(Mücteba İlgürel, “İstimâlet”, DİA, C 23, s. 362.) ve haksız uygulamaları halkın Osmanlıyı ka-
bullenmesini hızlandırmıştır. Zira Osmanlılar;
Metinde anlatılan Osmanlı politikasının İs- adaleti tesis etmiş, halkın can ve mal güvenli-
lam’ın yayılmasına etkilerini yorumlayınız. ğini sağlamış, bunun yanında ekonomiyi can-
landırmıştır. Osmanlı Devleti fethettiği Balkan
topraklarında kalıcı olabilmek için sistemli bir
iskân siyaseti izlemiştir. Anadolu’dan çeşitli
sebeplerle sürgün edilerek Balkanlara yerleş-
tirilen topluluklar hem bölgenin Türkleşme-
sine hem de yerleşime elverişsiz toprakların
hayat bulmasına katkıda bulunmuşlardır. Bu-
nun yanında Anadolu’daki Timur istilasından
kaçan Türklerin çoğu da Balkanlara göç edip
burayı vatan edinerek bölgedeki Türk-İslam
hâkimiyetini perçinlemişlerdir.
36
Devlete ait toprakların askerî ve idari
gayelerle tahsisine dayalı bir uygulama olan
tımar sistemi ile Balkanlarda ekonomik istik-
rar sağlanmış ve askerî güç önemli ölçüde
desteklenmiştir. İnşa edilen tekke ve zaviye-
ler Türk-İslam kültürünün ihyası açısından
önemli bir rol üstlenmiştir. Buralardaki şeyh
Görsel 6.10 ve dervişlerin halkı irşat etme gayretleri
Türk-İslam kültürünün Bosna-Hersek’teki izlerinden: Blagay Tekkesi olumlu sonuçlar vererek bölgenin İslamlaş-
masında etkili olmuştur. 37

36 bk. Mehmet İnbaşı, “Balkanlar’da Osmanlı Hakimiyeti ve İskân Siyaseti”, Türkler Ansiklopedisi, C 9, s. 154-164.
37 bk. Halil İnalcık, “Balkanlar’da Osmanlı Fetihleri’nin Sosyal Koşulları”, Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, C 1, S 1, s. 1-2.

118