Page 17 - İslam Tarihi 6. Ünite

6. Ünite
6. Ünite
5.3. Anadolu’nun İslamlaşması
Anadolu’nun İslamlaşma süreci Türklerin
buraya yerleşmesiyle başlamıştır. Türkmen bey-
leri tarafından 11. yüzyılın sonlarında Anadolu
topraklarında kurulmaya başlayan devletler bu
sürecin ilk adımları sayılabilir. Kutalmışoğlu Sü-
leyman Şah’ın İznik’i fethedip Anadolu’daki ilk
Türk devleti olan Anadolu Selçuklu Devleti’nin
temellerini atmasıyla Anadolu topraklarında
Müslümanların devri başlamıştır. Malazgirt Sa-
vaşı ile birlikte hız kazanan Müslüman Türkle-
rin Anadolu’yu yurt edinme serüveni Orta ve
Doğu Anadolu’da kurulan Danişmentli, Saltuk-
lu, Mengücüklü ve Artuklu beylikleri ile devam
etmiştir. Başta Bizans olmak üzere çevredeki Görsel 6.9
gayrimüslimlerle mücadele ederek bu toprak- Kars’ta bulunan Menuçehr Camii, Anadolu’daki ilk Selçuklu eseridir.
larda kalıcı olmaya çalışan beylikler sayesinde
Anadolu’da dinî ve siyasi bakımdan büyük bir değişim gerçekleşmiştir.
33
Anadolu’da kurulan ilk beyliklerin iskân politikası bölgenin İslamlaşmasındaki etkin faktörlerden
olmuştur. Zira fethedilen topraklara yerleşik ve göçebe Türkler getirilerek onların burada üretici ko-
numa gelmesi sağlanmıştır. Bunun yanında kervansaray, medrese, cami ve zaviyeler inşa edilerek
Anadolu’nun Türk-İslam kültürünün merkezi hâline gelmesine gayret edilmiştir. Anadolu’nun İslam-
laşmasına katkı sağlayan unsurlardan biri de göçlerdir. Özellikle Moğol istilasının etkisiyle Anadolu
topraklarına göç eden Müslüman Türkler burada kalabalık bir nüfus oluşturmuşlar ve bunların ara-
sında yer alan pek çok âlim ve mutasavvıfın
taşıdığı kültür bölgenin İslamlaşmasında
önemli rol oynamıştır. Beyliklerin arazilerine
yerleşerek sağlam bir teşkilatlanma ile ticari HÜLASA
ve sosyal hayatı yönlendiren ahiler İslamlaş-
mayı hızlandıran faktörlerden bir diğeri ol-
muştur. “Anadolu’nun İslamlaşması Türk tarihinin ol-
34
Osmanlılar Dönemi’nde Horasan erenle- duğu kadar İslam tarihinin de en önemli hadi-
ri ya da Rum abdalları diye anılan, çoğu bir selerinden biridir. Ancak burada “İslamlaşma”
kabileye mensup, hatta bir obanın ya da bo- tabiri, sadece 11. yüzyılda Anadolu’nun Türkler
tarafından fethiyle başlayıp fethin tamamlan-
yun önde gelen temsilcisi niteliğindeki baba masıyla sona eren bir süreç değildir. Anado-
ve abdal lakaplı dervişlerin Anadolu sathına lu’nun İslamlaşması, 11. yüzyılda fetihler ve ilk
yayılmış vaziyette kendi inşa ettikleri tekke ve yerleşmelerle başlayan, bir bakıma 14. yüzyılın
zâviyeler aracılığı ile yerleşik hayata geçişleri ortalarına kadar devam eden dinî, aynı zaman-
dikkati çeker. Hacı Bektâş-ı Velî, Emirci Sultan, da siyasi, içtimai, etnik ve kültürel bir süreç
Barak Baba, Dede Garkın, Sarı Saltuk gibi der- olarak anlaşılmalıdır.”
vişler daha çok yol güzergâhlarına ve geçitle-
rin yakınlarına konarak tekke inşa edip gelen (bk. Ahmet Yaşar Ocak, “Anadolu”,
geçenlere dinî ve sosyal hizmetler sunarken DİA, C 3, s. 110.)
gayrimüslim komşuların da İslamlaşmasında
önemli rol üstlendiler. Bunlar 14. yüzyıldan
itibaren Balkanlarda da faaliyet yürüttüler. 35
33 bk. Erdoğan Merçil, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, s. 51-57.
34 Osman Çetin, “İskânlarla Anadolu’nun Türk Vatanı Hâline Gelmesi”, Türkler Ansiklopedisi, C 6, s. 260-268.
35 Yunus Koç, “İskân”, DİA, C Ek-1, s. 659.

117