Page 8 - İslam Tarihi 6. Ünite

İktidar mücadelesini tamamlayan Tuğrul
Bey, yeniden Bağdat’a döndü ve şehri Fâtımî
hâkimiyetinden kurtararak Halife’ye itibarını
iade etti.
Halife Kâim Biemrillah kendisini ikinci defa
Şiîlerin baskısından kurtaran Tuğrul Bey’i min-
nettarlığının ifadesi olarak “Doğunun ve Batı-
nın Sultanı” unvanıyla taltif etti ve adına hutbe
okuttu. Ardından da egemenliği altındaki bütün
toprakların yönetimini Tuğrul Bey’e devrettiği-
ni duyurdu. Böylece Abbasi Halifesi’nin siyasi
9
yetkilerini kendi rızası ile sultana devrettiği ve
sadece dinî bir lider olarak kaldığı resmen tescil
edilmiş oldu. Bu durum sonraki Selçuklu sultan-
ları döneminde de sürdü. Selçuklular Bağdat’ta
asayişi sağladıktan sonra Mekke ve Medine’de-
ki Fatımî hâkimiyetine son verdiler. Böylece Ku-
zey Afrika ve Endülüs dışındaki İslam ülkelerin-
de birlik sağlanmış oldu.
Görsel 6.2 Tuğrul Bey’in 1063’te vefatının ardından yeri-
Türkmenistan’da bulunan Sultan Sencer Türbesi
(Fotoğraf: Dawud Orazsahedov) ne Çağrı Bey’in oğlu Alparslan geçti. Abbasi Hali-
fesi ile ilişkilerini geliştirmeye büyük özen göste-
ren Alparslan, okuttuğu hutbelerde kendinden
ÖSYM Sormuş! önce halifenin adını ve unvanlarını zikretmiştir,
buna mukabil Abbasi Halifesi Kâim Biemrillah
ÖSYM da kendisine “Büyük Sultan” unvanını vermiştir.
Böylece Alparslan Dönemi’nde de Selçuklu Dev-
Selçuklular, 1071 Malazgirt Savaşı’ndan 1176 leti’ne bağlı bir kurum olarak varlığını sürdüren
Miryokefalon Savaşı’na kadar geçen sürede hem
Bizans ve Haçlı saldırılarını durdurmak hem de Türk halifeliğin itibar ve saygınlığı artmıştır.
beylikleriyle özellikle de Danişmentliler ve Suriye’deki Alparslan’ın ölümünden sonra yerine geçen
Eyyubilerle mücadele etmek zorunda kalmıştır. oğlu Melikşah, Selçuklu sultanlarının himaye
Bu durumun aşağıdakilerden hangisine neden
olduğu savunulabilir? ettikleri halifelere biat etme geleneğini sürdü-
A) Anadolu’nun hızla Türkleşmesine rerek Mısır ve Suriye’de Fatımîlere karşı mü-
B) Bizans ve Haçlılara karşı Anadolu’da Türk siyasi cadele etmiştir. Melikşah’ın ölümünden sonra
birliğinin sağlanmasına kardeşler arasındaki taht mücadelelerinde ge-
C) Anadolu Selçuklularının sosyal ve ekonomik nellikle tarafsız kalan Abbasi halifeleri Bağdat’a
gelişiminin yavaşlamasına
D) Selçuklularda merkezî yönetim anlayışının hâkim olan taraf adına hutbe okutmuşlardı.
değişmesine Sultan Sencer’in 1157’de ölümünü müteakip
E) Hanedan üyeleri arasındaki taht kavgalarının Bağdat’ta, Selçuklular adına okunan hutbeler
azalmasına tamamen kaldırılmıştır. 10
2014-YGS Abbasi halifeleri yarım asır boyunca Sel-
Cevap: C
Metinde Selçukluların birçok cephede mücadele ettiği çukluların siyasi hâkimiyetleri altında varlık-
belirtilmiştir. Söz konusu mücadeleler sebebiyle sosyal larını devam ettirdiler. Selçuklular da halifelik
ve ekonomik alanlarda gelişmesinin yavaşladığı merkezine Türk devletinin bir vilayeti, baş-
sonucu çıkmaktadır.
kentten sonra gelen ikinci büyük şehri gözüyle
bakmışlar ve daima saygı gösterdikleri halifeyi
kendi tebaaları olarak saymışlardır.
9 bk. Süleyman Genç, “Tuğrul Bey Zamanında Selçuklu-Abbâsî İlişkileri”, Türkler Ansiklopedisi, C 4, s. 639-658.
10 bk. Hasan Hüseyin Adalıoğlu, “İlk Selçuklu-Abbâsî İlişkileri”, Türkler Ansiklopedisi, C 4, s. 664-667.

108