Page 5 - İslam Tarihi 6. Ünite

6. Ünite
6. Ünite
Emevilerin Arap üstünlüğüne dayalı siyaseti Abbasiler
Dönemi’ne gelindiğinde değişikliğe uğramıştır. Nitekim
Abbasi hanedanı kendilerini iktidara taşıyan gayri Arap HÂŞİYE
Müslüman halka iyi davranmış, mevaliden alınan cizye
vergisi de bu dönemde kaldırılmıştır. Dolayısıyla Abbasile-
rin izlediği politika değişikliği Horasan ve Mâverâünnehir Türkler aşina oldukları tek tanrı anlayı-
coğrafyasında İslam’ın yayılmasına bir ivme kazandırmış- şı sebebiyle İslam’ın tevhid inancını kabul
tır. Halife Mehdî, Türklerle Araplar arasında oluşan yakın- etmekte bir zorluk yaşamamışlardır. Türk
laşmadan istifadeyle Soğd, Toharistan, Fergâna, Karluk, toplumunda bulunan ozanlar ile mutasav-
Uygur ve diğer bazı Türk hükümdarlarına elçiler göndere- vıf dervişler arasındaki benzerlik ile İslam
rek onları İslam’a davet etmiştir. Me’mun, Mâverâünne- dininin cihat anlayışı İslamiyet’in Türkler
hir’de tam anlamıyla hâkimiyet elde ettikten sonra özel- arasında yayılmasında etkili olmuştur.
likle bölgedeki hükümdar aileleri arasında İslam dininin
yayılması için çaba harcamıştır. (Erdoğan Merçil, Müslüman-Türk Devletleri
Tarihi, s. 2-3.)
Müslüman hâkimiyetine girmeyen Türk boylarında
ise zaman zaman düzenlenen seferler ve ticari faaliyetler
neticesinde İslam yayılma imkânı bulmuştur. Samânîler
de Türkler arasında İslamiyet’in yayılması için çalışmış,
başkent Buhara ve diğer şehirlerde camiler, türbeler ve zamanla bir ilim merkezi hâline gelen ribatlar
inşa etmişlerdir. Ribatlarda kalan âlimler ve gaziler bölgede İslam’ın yayılmasında önemli derecede etkili
olmuşlardır. Ticaretin en yaygın ve yoğun olduğu Mâverâünnehir ile Harezm bölgesine tüccar kafileleri
ile gelen ulema ve sufiler de halk arasında İslam’ı tebliğ ederek İslamlaşma sürecine katkı sağlamışlar-
dır. Netice olarak Türklerin İslam’ı kabul etmeleri
10. yüzyılın başlarından itibaren hız kazanmıştır.
İslam’ı resmî olarak kabul eden ilk devlet İdil Bul- ÖSYM Sormuş!
garları kabul edilir. Nitekim Bulgar Hükümdarı, ÖSYM
Abbasi Halifesi’nden kendilerine İslam dinini
öğretecek fakihler göndermesini istemiş Halife Müslümanlığı kabul eden toplumlar, İslamiyet’i kendi
kültürel değerleriyle ilişkilendirerek anlamaya ve
de bu talebi memnuniyetle yerine getirmiştir. İs- yaşamaya başladılar. Örneğin, Türkler arasında
lam’ı devlet dini olarak kabul eden ikinci büyük savaşçı kahramanlar için kullanılan alp ve alperen
kavramları, İslamiyet’in kabulüyle birlikte “Allah’ın
Türk devleti ise Karahanlılar olup onların hâkimi- yüce dinini yayma” ilkesiyle yeniden harmanlanarak
yetindeki Karluk, Yağma ve Çigil gibi boylar ara- gazilik ülküsüne dönüşmüştür.
sında İslam büyük oranda benimsenmiştir. Aynı Bu parçada aşağıdakilerden hangisi
dönemde Oğuzların da Müslüman olmasıyla eski vurgulanmaktadır?
A) İslamiyet’in Türklerin yapısına en uygun din olduğu
Türk kültürünün hâkim olduğu Siriderya Havza- B) İslami hükümlerle Türklere ait değerlerin kaynaştığı
sı’nda İslamlaşma hızlanmıştır. 6 C) Türklerin İslamiyet’i kabul etmeleriyle yeni
3. Müslüman Türk Devletleri meziyetler kazandığı
Müslümanlığı kabul eden Türkler askerî ve D) Türklerin kimliklerini korumalarında İslamiyet’in
etkili olduğu
siyasi alanda elde ettikleri güç nispetinde İslam E) Türklerin İslamiyet’in bayraktarlığını uzun bir süre
dünyası içerisinde varlıklarını uzun süre devam üstlendiği
ettirmişlerdir. Öyle ki bizzat Abbasi halifeleri tara- (2015-YGS)
fından vazifelendirilen Türk valiler, gönderildikleri Cevap: B
bölgelerde Tolunoğulları, İhşidîler ve Sâcoğulları Parçada, Türklere ait bazı değerlerle İslam’ın
gibi yarı bağımsız devletler kurmuşlardır. Bu si- hükümleri arasındaki yakınlığa ve Türklerin Müslü-
man olduktan sonra bu hükümleri kendi kültürleriyle
yasi oluşumlar müstakil devletler olarak ortaya kaynaştırdığına vurgu yapılmıştır.
çıkacak olan Türk İslam devletlerinin de bir nevi
habercisi olmuştur.
7
6 Abdülkerim Özaydın, “Türklerin İslâmiyeti Kabulü”, Türkler Ansiklopedisi, C 4, s. 239-262.
7 Nesimi Yazıcı, İlk Türk-İslam Devletleri Tarihi, s. 41-42.

105