Page 40 - İslam Ahlâkı 2. Ünite

2. ÜNİTE AHLAKİ TUTUM VE DAVRANIŞLAR

2.2. Kibir

DİKKAT! Kibir, büyüklenmek; hüner, servet ve başarı
sebebiyle kişinin kendisini başkalarından üstün
“Ey kötü huylarının zindanında görmesi, özel ve ayrıcalıklı olduğunu düşünme-
hapsolan kişi! Âdem’in tevazu kulluğu si; başkalarını küçümsemesidir.
168
ile şeytanın ululanmasını, kendini
üstün görmesini müşahede et, ayırt et Kibir, büyüklenen bir kişinin kendini diğer
de Âdem’in kul oluşunu seç. Varlık ve insanlardan değerli ve olgun göstermesine se-
benlik, insanı adamakıllı sarhoş eder; bep olur. Böylece kişi kendisinin öyle olduğu-
aklını başından, utan mak duygusunu na inanır, başkalarını aşağılamayı âdet edinir,
gönlünden alır. Şeytan, bu sarhoşluğa insanları hafife alır ve onlardan uzaklaşır. Kibirli
kapıldı da; “Âdem neden benden üs- insanlar, kendisinin aksine bir fikir beyan eden
tün olsun; bana reis olsun?” dedi ve ve öğüt veren insanlardan nefret eder ve böyle
lanete uğradı, ‘iblis’ oldu.” bir durumda öfkeye kapılır. Kibirlenen kişi, sa-
Mesnevi 4: 3343 hip olduğu bilgileri başkalarını aşağılamak için

kullanır, insanlara katı davranır. İnsanoğlu genel
olarak ilmi, soyu, güzelliği, malı, güç ve kuvveti
ve bunlara ilaveten ailesi (evlat, akraba, hizmetkârlar) ile övünür. Haset, gurur, riya gibi kötü
huylar, kibrin sebepleri olarak karşımıza çıkar.

Kibirden kaynaklanan amel ve davranışlar pek çoktur. “Başkasını hor görmek, aşağıla-
mak, kimseyi beğenmemek ve insanlarla alay etmek, hatta lakap takmak gibi çirkin davra-
nışların temelinde kibir yatmaktadır.

Cenâb-ı Allah, kibirli insanları sevmediğini bildirmekte ve “Kibirlenip de insanlar-
dan yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme! Zira Allah, kendini beğenmiş
övünüp duran kimseleri asla sevmez.” 169 buyurmaktadır. Başka bir ayet-i kerimede de
kibirli insanları cezalandıracağını şu şekilde ifade etmektedir: “Yeryüzünde haksız yere
büyüklük taslayanları ayetlerimden uzaklaştıracağım. (Onlar) her ayeti görseler de
ona iman etmezler…” 170

Kibrin, sahibini yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bıraktığını Cenâb-ı Allah şu ayet-i
kerime ile gözler önüne sermektedir: “Hani Rabbin meleklere, “Ben kuru bir çamurdan,
şekillendirilmiş balçıktan bir insan yaratacağım Onu düzenleyip içine ruhumdan üf-
lediğim zaman, onun için hemen saygı ile eğilin” demişti. Bunun üzerine bütün me-
lekler saygı ile eğildiler. Ancak İblis, saygı ile eğilenlerle beraber olmaktan kaçındı.
Allah, “Ey İblis! Saygı ile eğilenlerle beraber olmamandaki maksadın ne?” dedi. İblis
dedi ki: “Ben, kuru bir çamurdan, şekillenmiş balçıktan yarattığın insan için saygı ile
eğilemem.” Allah, “Öyleyse çık oradan, çünkü sen kovuldun. Şüphesiz hesap gününe
kadar lânet senin üzerinedir” dedi.” 171

168 bk. Dini Terimler Sözlüğü, s. 206.
169 Lokmân suresi, 18. ayet.
170 A’raf suresi, 146. ayet.
171 Hicr suresi, 28-35. ayetler.
56