Page 36 - İslam Ahlâkı 2. Ünite

2. ÜNİTE AHLAKİ TUTUM VE DAVRANIŞLAR

2. Olumsuz Tutum ve Davranışlar

2.1. Yalan ve Riya

Yalan (kizb), doğruluğun (sıdk) karşıtı olup
“Gönül yalan sözden istirahat bir konuda gerçeğe aykırı haber veya bilgi ver-
bulmaz. Suyla yağ karışık olursa mektir. Dürüst olmanın zıddı olan yalan; ri-
149
çıra (çerağ) aydınlık vermez.”
(Mesnevî, 2/2755) ya, gıybet ve iftira gibi farklı şekillerde kendini
gösterir.
150
İnsanlar arasındaki ilişkiler sevgi, saygı ve güvene dayanır. Doğruluk ve doğru söylemek
toplumu kaynaştırırken, doğruluk ve dürüstlüğün tersi olan yalan ve yalancılık ise insanlar
arasındaki saygı ve güveni, dostluk ve arkadaşlığı ortadan kaldırır. Hak ihlaline yol açar, ada-
letin yerini zulmün almasına sebep olur.

İslam, yalanı ve yalancılığı büyük günahlardan biri olarak kabul eder ve müminleri bu
davranıştan sakındırır: “Yalanı, ancak Allah’ın ayetlerine inanmayanlar uydurur. İşte on-
151
lar, yalancıların ta kendileridir.” , “…Yalan sözden sakınınız.” , “Ey İman edenler!
152
Allah’tan korkun ve doğru söz söyleyin.” buyurur.
153
Yalanın temeli münafıklıktır ve Kur’an’da münafıkların kalpleri de ifade edildiği üzere
hastalıklıdır. Cenâb-ı Hakk’ın, yalancı münafıklara hazırladığı akıbet de, ayet-i kerimede ifade
edildiği üzere acıklı bir azaptır: “Onların kalplerinde bir hastalık vardır. Allah da onların
hastalığını çoğaltmıştır. Söylemekte oldukları yalanlar sebebiyle de onlar için acıklı
bir azap vardır.” 154
Peygamber Efendimiz (s.a.v), “… Yalandan sakının. Yalan insanı günaha, o da cehenneme
götürür. Kişi durmadan yalan söylerse ve Allah katında yalancılardan yazılır.” buyurarak üm-
155
metine yalandan uzak durmalarını emretmiştir. Resulullah (s.a.v), bu konuda Müslümanlar’a
en güzel şekilde örnek olmuş; şaka ile bile olsa yalan konuşmamıştır. Hatta “Yazıklar olsun o
kimseye ki, insanları güldürmek için konuşur ve yalan söylerler! Yazık ona, yazık ona!” ifade-
156
siyle şaka amaçlı yalan söylemeyi dahi hoş karşılamamıştır. Buna mukabil şaka dâhil hiçbir
şekilde yalan söylemeyen kimseyi şu şekilde müjdelemiştir: “Ben, haklı bile olsa münakaşayı
terk eden kimseye cennetin kenarında bir köşkü garanti ediyorum. Şaka bile olsa yalanı terk

“Münafığın üç belirgin özelliği vardır:
Yalan söyler,
emanete hıyanet eder
ve sözünde durmaz.”
(Buhârî, İman, 24)

149 bk. Mustafa Çağrıcı, “Yalan”, TDVİA, C 43, s. 297.
150 bk. Mustafa Çağrıcı, “Riya”. C 35, S. 137.
151 Nahl suresi, 105. ayet.
152 Hac Suresi, 30. ayet.
153 Ahzab suresi, 70. ayet.
154 Bakara suresi, 10. ayet.
155 Buhârî, Edep, 69.
156 Ebû Dâvûd, Edeb, 88; Tirmizî, Zühd, 10.
52