Page 7 - İslam Kültür ve Medeniyeti 3. Ünite

III. ÜNİTE
İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT

haksızlık yapılmayacağı, herkese adaletle hükmedileceği ve hak sahiplerine haklarının verile-
ceği belirtilir. Kanun koyarken, yönetirken ve yargılama yaparken herhangi bir menfaat gözet-
23
meyen yöneticilerle, birbirlerine ve çevreye karşı hak ve adaleti gözeterek hareket edenlere
kurtuluş müjdelenir.

BİLGİ NOTU

Hak kavramı Kur’an’da 247 ayette yer almıştır. “Batılın zıddı”, “doğru haber”, “bir olayın iç yüzü”, “aslına
uygun bilgi”, “inanç” gibi anlamlarının yanında, Allah’ın (c.c.) bir ismi ve sıfatı (Hakk) olarak da geçmekte-
dir. İslamî kaynaklarda hak kelimesi “korunması, gözetilmesi ya da sahibine ödenmesi gerekli olan maddi
veya manevi imkân, pay, eşya ve menfaatler; görev, sorumluluk, borç” gibi anlamlarda da kullanılmıştır.
Mustafa Çağrıcı, “Hak,” DİA, C 15, s. 137.

Peygamberler hak ve adaleti tesis ederken insan
ve toplumun menfaatini önde tutmuştur. Haktan ve
adaletten ayrılıp toplumlarına zulmeden Nemrut,
Firavun ve Haman gibi zalimlere karşı Peygamberle-
rin yaptığı mücadeleler Kur’an-ı Kerim’in temel ko-
nularındandır. Hakkın kapsamı geniştir. Hadislerde
24
yer alan Allah (c.c.) hakkının yanı sıra din kardeşliği,
anne, baba, koca, zevce, çocuk, akraba, arkadaşlık,
dostluk, komşuluk, misafirlik, mal, yolculuk gibi hak-
lar, insanların birbirleri üzerindeki mesuliyetine işa-
ret eder. Hz. Peygamber (s.a.v.), kişinin kendine kar-
şı sorumlulukları olduğu gibi ailesine, dostlarına ve
misafirlerine karşı da sorumluluğu olduğunu bun-
dan dolayı bütün zamanını ibadetle geçirerek bu so- Topkapı Sarayı’nın en yüksek yapısı; Adalet Kulesi
rumluluklarını ihmal etmesinin yanlışlığını bildirir.
25

YORUMLAYALIM

DAİRE-İ ADALET
Adldir mûcib-i salâh-ı cihan Adalet bütün dünyanın düzenini temin eder.
Cihan bir bağdır dîvarı devlet Cihan bir bağdır, duvarı devlettir.
Devletin nâzımı şeri’attır Devletin nizamı Allah’ın kanunudur.
Şeri’ata olamaz hiç hâris illâ melik Allah’ın kanununu ancak devlet başkanı korur.
Mülk zapt eyleyemez illâ leşker Mülk ancak ordu ile zapt edilir.
Leşkeri cem’ edemez illâ mal Orduyu ancak mal ayakta tutar.
Malı cem’ eyleyen raiyettir Malı bir araya getiren ancak halktır.
Raiyeti kul eder pâdişah-ı âleme adl. Halkı idare altına alan cihan padişahının adaletidir.

 Kınalızade Ali Efendi’nin Ahlak-ı Alai adlı eserinde yer alan Daire-i Adalalet kavramının Os-
manlı Devletinin adalet anlayışına yaptığı etkiler neler olabilir?

23 bk. Mü’min suresi, 17. ayet.
24 bk. Bakara suresi, 49-50, 258. ayetler; Ta-Ha suresi, 9-98. ayetler; Kasas suresi, 6, 8, 38. ayetler.
25 bk. Buhari, Savm 51-55, Nikah 89; Edeb 84, 85..

44