Page 6 - Tezhib 1. Ünite
P. 6
1. ÜNİTE
Üç resim ekolü fasılasız olarak 13. yüzyıl başlangıcından 18. yüzyıl sonuna kadar
devam eder. Bu altı asırlık sanat devresi üç büyük hükümdar sülalesinin koruyuculuğu ile
şeref bulmuştur: Moğollar, Timurlular ve Safeviler hep Türk aileleridir.
En meşhur musavvir ve nakkaşlar Semerkant’ta, Buhara mektebinde yetişmiştir.
Timurlular Dönemi’nde Horasan, Hindistan, Keşmir, Fars ve Irak taraflarında yapılan
sanat ve mükellef kalıplar, resimli nakışlı kitaplar, ziynetli ve tezhibli mushaflar, levhalar
çok nefis eserlerdir.
Timurlular, İran’da iki asırdan fazla süren büyük bir medeniyet yaşatmışlardır.
Semerkant ve Buhara mekteplerinden gelen sanatkârlar zamanında hemen hemen her
üsluptan oluşan parlak eserler meydana gelmiştir. Resimler o devrin, Türk milletinin ve
büyüklerinin yaşama tarzlarına dair vesika niteliğindedir.
14 ve 15. yüzyıllarda örneklerini görmeye başladığımız “resim” geleneğinin 1502-1732
yılları arasında İran’da hüküm sürmüş Safeviler zamanında da devam ettiğini görürüz.
Ancak Safeviler Dönemi’nde yapılmış resimlerde Doğu etüdlerinin yanı sıra figürlere de
yer verilmiştir.
1502’de Şah İsmail’in (1501-1524) Tebriz’i alıp başkent yapması, ertesi sene Şiraz’ı ele
geçirmesi ve 1510’da Herat’ı alması, Safeviler’e önemli sanat merkezlerini kazandırmıştır.
Safeviler Dönemi’nde üretilmiş en erken tarihli resimler Tebriz’de yapılmıştır.
Safeviler Dönemi’nde rastlanan bazı resim sanatı örnekleri de aynı resim geleneğinin
Türkmenlerden alınarak sürdürüldüğünü gösterir.
16. yüzyılın ikinci yarısında Safevilerde, özellikle Şah Abbas Dönemi’nde (1587-1629)
minyatürlü yazmaların gerilemeye başladığı ve daha çok tek yaprak hâlinde minyatür ve
resimlerin yapılmaya başlandığı görülür. Kazvin ve Meşhed’de devrin modasına uygun,
imzalı ve tarihli resimler yapılmışır. Bu çalışmaları meydana getiren ressamlar arasında
Muhammedî ve Şeyh Muhammed önde gelen isimlerdendir .
Her ne kadar batılı araştırmacılar tarafından Herat ve Safevi Dönemi İranlılara mal
edilmek istense de bu dönem kökeni itibarıyla Türk’tür. Erken Abbasi Dönemi’nden
başlayarak Türklerin İslam dünyasına tek tek ve gruplar hâlinde girdikleri ve Tebriz, Herat
gibi önemli İslam sanatı merkezlerinde Orta Asyalı sanatçıların çalıştıkları bilinir.
16
