Page 28 - Tefsir Okumaları 4. Ünite

ÖRNEK TEFSİR METİNLERİ

Tefsir-i Kebir / Âl-i İmrân suresi 104. ayet :

Fahreddin Râzî’nin Mefatihu’l- Gayb adlı eserinde bu ayetin tefsirinde şu hususlar ön plana
çıkmaktadır:

Müfessir,

• Ayeti, öncelikle Arapça dil kuralları açısından incelemiş, bu konudaki farklı görüşleri

aktarmıştır. Mesela; ayette geçen ‘minküm’ ifadesindeki ‘min’ harf-i cerrinin hangi anlamda
kullanıldığına dair görüşleri ayrıntılı olarak ortaya koymuş, sonra da bunlar içerisinden tercih ettiği
görüşü ifade etmiştir. Ona göre, ayetteki ‘min’ harf-i cerri, ‘teb’id’ (kısmilik) ifade eder. Bundan

dolayı, ‘iyiliği emredip kötülükten men etmek’, bütün ümmete vacip olduğu hâlde, toplumda bu
vazifeyi ifa eden bir topluluk varsa diğer Müslümanlardan bu sorumluluk düşer.

• Ayette geçen “hayra davet, ma’rufu (iyiyi) emretme ve münkeri (kötüyü) nehyetme”
ifadelerinin arasındaki atıf vav’ından dolayı, bu üç hususun birbirinden ayrı şeyler olduğunu ifade

etmiştir. Bu durumda Allah (c.c.) Teâlâ önce cinsi (hayra davet), sonra da onun iki türünü (iyiliği
emir, kötülükten nehy) zikretmiştir.

• Ayetin sonundaki ‘İşte bunlar, kurtuluşa erenlerin ta kendileridir’ cümlesiyle ilgili, iki
görüşün olduğunu söylemiştir. Bu görüşlerden biri; ‘fâsıklar, emr-i bi’l maruf ve nehy-i ani’l münker

yapamazlar’ şeklinde iken, diğer görüş, ‘fâsıkların da bu işi yapabilecekleri’ yönündedir.

Tefsir:

Bu ayetin tefsirinde iki önemi husus vardır. Bunların birincisi “ayette geçen ‘min’ harf-i
cerrinin hangi manaya delalet ettiği”; ikincisi ise “Hayra davet, iyiliği emir ve kötülükten nehyin

mahiyeti”dir.

1. Husus: Ayetteki (minküm) ifadesinin tefsiri.

Bu konuda iki görüş vardır:

A) Ayetteki, (min) harf-i cerri, teb’îd (kısmilik) içindir. Bu görüşe göre ayetin manası; “Sizden
hayra davet eden, iyiliği emr, kötülüğü nehyeden bir topluluk olsun.” Bu görüşü benimseyenler, bu
harf-i cerrin ayete kattığı anlamın şu iki husus olabileceğini söylemişlerdir:

1. Toplum içindeki, kadınlar, hastalar ve engelliler gibi, tebliğ yapmaya gücü yetmeyen

kimseler bu sorumluluktan muaftır. Zira Allah (c.c.) kişiye takatinin üstünde bir yük yüklemez.

2. Bu mükellefiyet, sadece din âlimleri içindir. Zira herkesçe malumdur ki; bu sorumluluğu
ancak hayrın, marufun ve münkerin ne olduğunu bilenler; yani âlimler yerine getirebilir. Âlimler ise

toplumun bir kısmını teşkil ederler.

B) Buradaki (min) harf-i cerri, teb’id (kısmilik) değil; tebyin (açıklama) içindir. Bu görüşe
göre ayetin manası; “Siz hayra davet eden, iyiliği emr, kötülüğü nehyeden bir topluluk olunuz.”
şeklindedir.

214