Page 11 - Siyer 1. Ünite

Ünıte 1

3.3. Sosyal Hayat

İslam Öncesi Dönem’de sosyal ve kültürel hayat, cahiliye
kavramı ile yakından ilgilidir. Cahiliye ifadesi ile Arapların İs-
lam’dan önceki dönemleri kastedilmektedir. Bu döneme cahi- Derkenar
liye denilmesi ile ilgili olarak iki yaklaşım bulunmaktadır: İlki,
kelimenin sözlük karşılığı olarak bilgisizlik, ikincisi hilm keli- Cahiliye Dönemi’nde Arapların
mesinin zıddı olmasıdır. Hilm, sabır ile hareket ederek intikam değer verdiği erdemli
duygularından vazgeçmeyi ve nefsi kontrol altına almayı ifade davranışlar, İslam’ın temel
etmektedir. Dönemin cahiliye olarak adlandırılması açısından hükümlerine aykırı olmamak
ikinci yaklaşım daha uygundur. Bu anlamdan hareketle cahil; şartıyla kabul görmüştür.
“vahiy kültüründen yoksun, körü körüne atalarının batıl yolu- Peygamberimiz (s.a.v.) , İslam’ın
nu takip eden, arzularının esiri, tabiî içgüdülerini takip eden, uygun gördüğü bir şeye
şiddet taraftarı ve aceleci bir karaktere sahip kimse” olarak rastladığında bu güzel
tanımlanır. Allah Teâlâ bu hususta “Bunu kendilerine akılla- alışkanlıkların sürdürülmesi
rı mı emrediyor, yoksa onlar azgın bir topluluk mudur?” için ashâbını teşvik etmiştir. Bir
33
buyurmuştur. Böylece Cahiliye Dönemi’nin genel karakteri sahabisine hitaben “Cahiliye
olarak Arapların çevrelerinde yaşayan topluluklara nispetle Çağı’nda yaptığın faziletli şeylere
medeniyet bakımından geri kalmaları, bedevi yaşama tarzı- İslam Devri’nde de devam et.
nın kendilerine hâkim olması, kötülük yapmaktan kendilerini Misafiri ağırla, yetime ikram
alıkoyacak bir dine sahip olmamaları anlaşılabilir. et ve komşuna iyi davran!”
buyurmuştur.
Araplar yaşayış tarzları bakımından bedevi ve hadari olarak iki
kısımda değerlendirilmiştir. Kısıtlı tabiat koşulları içinde çölde (Ahmed b. Hanbel, Müsned, C 5,
konargöçer olarak geçimini sağlayan insanlara bedevi denilir. s. 340.)
Bu insanlar zorlu şartların bir sonucu olarak kaba, saldırgan ve
şiddete yatkın insanlardı. Nadiren yağan yağmur, kıt su kaynak-
ları ve çetin tabiat şartları onların hayatında belirleyici olmuş-
tur. Geleneklerine bağlı ve değişime kapalı bedeviler, bilmedik-
leri her şeye de düşmandılar.
34
Bedeviler hayat şartları gereği iyi birer sa-
vaşçıydılar. Silahları ise hafif bir mızrak, yay
ve küçük bir kalkandan ibaretti. Bedevilerde
kabile fertlerinden birine yapılan bir hakaret
tüm kabileye yapılmış kabul edilirdi. Çünkü
zorlu yaşam koşulları kabile içinde birlikte
hareket etmeyi gerektiriyordu. Bu nedenlerle
kabileler arasında savaş sıradan bir hadiseydi.
Bedeviler, günlük geçimlerini bazen ihtiyacını
karşılayacağı bir eşya ile kendi ürettiğini de-
ğiş tokuş yaparak gerçekleştirir bazen de zor
kullanarak bölgesinden geçmekte olan zengin
bir kervanın mallarını yağmalardı. 35
İmkânları bakımından daha elverişli şartlara
sahip olan yerleşik Araplar için hadari ifadesi
kullanılmaktadır. Arap Yarımadası’nın güne-
36
yindeki Mekke, Medine ve Taif gibi şehirlerde
yaşayan; geçimlerini ziraat ve ticaret ile sağla- Görsel 1.5: Günümüzde de göçebe olarak
yan insanlar hadari kabul edilmektedir. varlıklarını devam ettiren bedeviler ve çadırları

33 Tûr suresi, 32. ayet; Mustafa Fayda, “Câhiliyye”, DİA, C 7, s. 17.
34 Âdem Apak, İslam Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü, s. 23.
35 Şemsettin Günaltay, İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, s. 9; bk. Philip K. Hitti, İslam Tarihi, C 1, s. 46.
36 İbn Manzûr, Lisanü’l-Arab, C 4, s. 197.

2323