Page 12 - Kelam 3. Ünite

4.2. Haricilik

Sıffîn Savaşından sonra (M.S. 657) gerçekleşen
Hakem Olayında (Tahkim Hadisesi) Hz. Ali’yi des-
tekleyen bir grup Hz. Ali’den ve ordusundan ayrıl-
mıştır. Bunlara ayrılan, terk edip giden anlamında
ِ ِ
Hârici denmiştir. Bunlar (... ل َّلاِإ مكح ْلا ِ نِإ ...)
ْ
ّ
ُ
ُ
“...Hüküm yalnızca Allah’a aittir...” ayetini de-
13
lil göstererek kendileri dışında, savaşan herkesi
küfürle suçlamışlardır. Haricilik Müslümanlar ara-
sında ortaya çıkan siyasi ve itikadi nitelikli ilk hare-
kettir.
Hâricîliğin doğuşunda etkili olan sebeple-
ri şu şekilde sıralayabiliriz: Hâricîlerin çölde ya-
şayan kimseler olarak şehir hayatına ve kültürüne
uyum sağlayamaması, Kureyş’in merkezî otoritesi-
ne duyulan tepki, Hz. Osman döneminde Ümeyye
Müslümanlar olarak sınırlar dışına çıkmadan dinimizi
oğullarının istismarıyla oluşan yanlışlıklar, sadece usulüne uygun ve iyi bir şekilde anlamalıyız.
Kur’an’ın zahirî yorumuna dayalı din anlayışı.

Hâricîlerin görüşlerini şu şekilde sıralamak mümkündür :
14
✓ İslam’ın en ideal uygulaması Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer döneminde olmuştur.
✓ Halife olmak için Kureyşli olmak şart değildir.
✓ Zalim yöneticilere isyan etmek zorunludur.
✓ Amel ile iman bir bütündür. Büyük günah işleyen kişi dinden çıkarak kâfir olur.

✓ Hz. Osman ilk altı yıldan sonra, Hz. Ali de Hakem Olayını kabul ettiği için küfre düşmüştür.

Kendilerinden başka hiç kimseyi Müslüman olarak kabul etmemeleri ve dindeki aşırılıkları, Hâricîlerin tarih sahnesinden
silinmesine sebep olmuştur. Sonuç olarak Hâricîler, ısrarla Kur’an’a sarılmalarına rağmen, Kur’an’ı anlama konusunda fazla
ileri gidememişlerdir. Kur’an’a olan bağlılıkları şekilden öte geçmemiştir. Hâricîlerin taassubu ve kendilerinden başkasını
Müslüman olarak görmeme eğilimleri zaman zaman Müslümanlar arasında kendisini gösterebilmektedir. Oysa İslam bir
din olarak hiç kimsenin, hiçbir grubun tekelinde değildir. İslam dairesinin geniş olduğunu bilmeli, dini anlama ve yaşama
konusunda farklı yorumları benimseyen diğer Müslümanları tekfir etmenin yanlış olduğunu unutmamalıyız.

4.3. Mürcie

Mürcie; erteleyen geriye bırakan, tehir eden kimse demektir. Kelam ilminde ise; mürtekib- i kebire diye kavramlaştırılan
büyük günah işleyen kimsenin inancı ve ahiretteki durumu ile ilgili herhangi bir karar vermeyip böyle bir kişinin hükmünü
Allah’a (c.c.) havale eden mezhebe verilen isimdir. Büyük günah işleyenlerin hükmünü öbür dünyaya bıraktıklarından dolayı
mezheb Mürcie (geri bırakanlar) ismini almıştır. Bu anlayışa da irca (hükmü ahirete bırakma) denir.
15

Mürcie’nin doğuşunda siyasi, dinî, ekonomik ve sosyopolitik yapının büyük etkisi vardır. Mürcie, Hâricîlerin aşırı fikir-
lerine, şiddet eylemlerine ve siyasi çekişmelere bir tepki olarak doğmuştur. İslam toplumunda bazı Müslümanlar siyasete
karışmamayı esas alarak sosyal olaylardaki tavırlarını itikadi alana da taşımışlardır. Böylece Mürcie mezhebi ortaya çıkmıştır.

13 Enam suresi, 57. ayet.
14 A.Saim Kılavuz, Anahatlarıyla İslam Akaidi ve Kelam’a Giriş, s. 483; Ahmet Özalp, Haricilik (Hariciye, Havaric), C 2, s. 340-342.
15 A. Saim Kılavuz, Anahatlarıyla İslâm Akaidi ve Kelama Giriş, s. 484.

60