Page 7 - Hadis 5. Ünite

HADİSLERİN TENKİDİ

Zabt vasfını zedeleyen ya da bozan va-
sıfları şöyle sıralayabiliriz: DEĞERLENDİRELİM

a) Çokça yanılmak: İnsan yaratılışı İmam Mâlik, Mescid-i Nebevî’yi göste-
gereği hata yapabilir, unutabilir. Ancak bir rerek şöyle demiştir:
ravinin hataları doğrularından fazla ise bu
“Şu direklerin dibinde ‘Resulullah şöyle
durumda ravi şiddetle tenkid edilir. Zabtı buyurdu’ diyen yetmiş kişi ile karşılaştım.
olmadığı için rivayeti de terk edilir. Hangisine hazineyi teslim etseniz gözünüz
b) Dikkatsizlik: Bir ravinin dikkatsiz, arkada kalmazdı. Ama bu işin ehli olma-
gafil, kapılgan olmasıdır. Mesela kendi dıkları için hiçbirinden hadis almadım.”
defterindeki rivayetleri bir kenara bırakıp (Hatîb el-Bağdâdî, el-Kifâye, s. 159.)
kendisine telkin edilenleri aktarması bir İmam Mâlik’in bu sözünü ravinin ada-
gaflet/dikkatsizliktir. Bu da zabtı zedele- leti ve zabtı kavramları çerçevesinde de-
yen ağır bir kusurdur. ğerlendirelim.
c) Vehim: Ravinin hadis rivayet kurallarını bilmeden hatalar yapmasıdır. Mesela pey-
gamberimizin sözünü sahabe sözü gibi nakleder ya da tam tersini yapabilir, sahabeye ait bir
sözü peygamberimizin bir hadisiymiş gibi aktarabilir. Vehim de zabt vasfını olumsuz etkiler
d) Güvenilir ravilere muhalefet: Bir ravinin aktardığı haber güvenilir ravilerin aktardığı
habere aykırı ise bu durum da o ravinin tenkid edilme sebebidir. Güvenilir ravilere muhale-
fet eden kişiler zabt bakımından kusurlu sayılır.

e) Hafıza zayıflığı: Ravinin hafızası zayıf biri olması da zabt bakımından kusurlu sayılma-
sına sebep olur.

Ravinin Ravinin
Meçhul adaletini Yalancılıkla Çokça zabtını Güvenilir
ravilere
olmak zedeleyen itham Yanılmak zedeleyen muhalefet
kusurlar kusurlar

Bid'atçi Yalancılık Dikkatsizlik Hafıza zayıf-
olmak lığı
Fasık
olmak Vehim

Bir hadisin senedinde kaç ravi varsa bu ravilerin her biri hem adalet hem de zabt bakımın-
dan kusursuz olmalıdır. Aksi takdirde o sened problemli (zayıf) bir sened olur.
Bir ravinin güvenilir olabilmesi için hem adalet hem de zabt ile ilgili özelliklere sahip ol-
ması gerekir.

Hadisin ravileri bu özellikler bakımından değerlendirildiğinde sened tenkidi önemli ölçü-
de tamamlanmış olur.

121