Page 3 - Hadis 5. Ünite

HADİSLERİN TENKİDİ

Hata ve kusurların ortaya çıkarılması, aslında Peygamber Efendimizin hadislerinin en doğru
biçimde tespit edilmesi demektir. Bu nedenle tenkid çalışmaları, eksik ve hatalı nakledilen
hadislere yönelik çalışmalardır.

Sened tenkidi, raviler ile ilgili değerlendirmelerden meydana gelir.
Bir hadisin sahih olup olmadığını anlamak için öncelikle ravilerine, yani o hadisi aktaran
kişilerin özelliklerine bakılır. Bu kişiler hadis rivayet etme konusunda yetkili (ehil) kabul edi-
lirse rivayetleri alınır. Hadis rivayet etmeye ehil kabul edilmezlerse rivayetleri terk edilir.

Bir ravinin aktardığı haberin kabul edilebilmesi için o ravinin bazı özelliklere sahip olması
gerekir. Bu özellikler kişinin hem kimlik ve kişiliği ile ilgili hem de dikkat ve hafızası ile ilgili
özelliklerdir. Bu özellikler iki ana başlık altında toplanmış, iki terim ile ifade edilmiştir: Adalet
ve zabt.

DEĞERLENDİRELİM

Hz. Aişe’nin (r.a.) yeğeni Urve şöyle anlatıyor:
Abdullah b. Amr haccetmek için Medine’ye gelmişti. Ben onun bir hadis nak-
lettiğini işittim. Duyduğum bu hadisi Resulullah’ın eşi, sevgili teyzem Aişe’ye an-
lattım. Daha sonra Abdullah bir kez daha hacca geldi. Bu defa teyzem Aişe bana:
“Yeğenim, Abdullah’a git ve daha önce ondan bana aktardığın hadisi ona bir
kez daha sor.” dedi.
Ben de gittim, sordum.
Abdullah, hadisi daha önce nasıl nakletmişse aynen öyle tekrar etti. Gelip du-
rumu teyzem Aişe’ye haber verdim. Çok memnun oldu ve:
“Abdullah hadisi iyi ezberlemiş.” dedi.

(Buhârî, İ’tisâm, 7.)
1. Yukarıdaki olayı, hadis tenkidi bakımından değerlendiriniz.
2. Abdullah’ın Urve’ye aktardığı bu hadisi, hadis kaynaklarından bulunuz.

1.1. Ravinin Adaleti

Dürüst ve güvenilir olmayan birine gündelik hayatımızda inanmaz, söylediklerini pek dik-
kate almayız. Güvenmediğimiz birine kıymetli bir eşyamızı emanet etmeyiz. Yalan söyleme
alışkanlığı olan birinin aktardığı bir haberi ciddiye almayız.
Peygamber Efendimizin hadisleri bütün Müslümanlar için en kıymetli hazine değerinde-
dir. Bu nedenle hadisleri aktaran insanların, sözüne güvenilir kişiler olması zorunludur.

Peki, kimin sözüne güvenebiliriz? Hangi özelliklere sahip kişiler “güvenilir” kabul edilebi-
lir?
Hadis âlimleri bir ravinin güvenilir kabul edilebilmesi için kimlik ve kişilik bakımından beş
özelliğe sahip olması gerektiğini belirtmişlerdir:

117