Page 9 - Hadis 5. Ünite

HADİSLERİN TENKİDİ

Peygamber Efendimizin başlıca bilgi kaynağı vahiydir. Bir başka deyişle, onun söyledikleri
aslında Allah’ın kendisine öğrettikleridir. Bu nedenle onun hadisleri anlamlı ve hikmetli söz-
lerdir. Kendi içinde tutarlıdır. Bir peygamberin akıl dışı, tutarsız, anlamsız sözler söylemesi
mümkün değildir.

Resul-i Ekrem Efendimizin her sözü hem anlam bakımından kıymetlidir hem de dil ve üs-
lup bakımından dikkat çekici bir güzelliktedir. İşte bu özellikleri sebebiyle Peygamberimizin
hadislerini, uydurma rivayetlerden ayırmak mümkündür.
Peygamber Efendimizin hadislerinin başlıca özellikleri sahabe döneminden itibaren bi-
linmekteydi. Bu özellikler her zaman dikkate alınmış, hadis metinleri bu özellikleri taşıyıp
taşımaması bakımından ölçülü bir tenkid süzgecinden geçirilmiştir.
Bir hadis metninde olması gereken özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

2.1. Kur’an-ı Kerim’e Uygunluk

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) Kur'an-ı
Kerim’i insanlığa hem tebliğ etmiş (ulaş- DEĞERLENDİRELİM
tırmış) hem de Kur'an-ı Kerim’de yer alan
esaslar doğrultusunda yaşamıştır. Onun “Hadiste gün ışığı gibi bir pırıltı vardır
sünneti, Kur'an-ı Kerim ayetlerinin haya- ki onun hadis olduğunu derhal tanırsın
ta yansımış halidir. Bu nedenle Peygam- veya bir rivayette gece karanlığı gibi bir
berimizin herhangi bir hadisinin Kur'an-ı zulmetle karşılaşabilirsin, o zaman bu
Kerim’e aykırı olması mümkün değildir. sözün hadis olmadığını anlar derhal terk
Bilakis hadisler, Kur’an’ı destekler, açıklar edersin.”
ve yorumlar. Bir hadis tenkitçisinin bu sözünden ne
anlamalıyız? Söz konusu edilen “pırıltı” ve
Kur'an-ı Kerim ayetlerinden biri ile çe- “karanlık” ne olabilir? Tartışalım.
lişen bir rivayet hadis olamaz. Allah Teâlâ
Peygamber Efendimizin, etrafındaki insan- (Hakim en-Nisaburi, Ma'rifetu ulumil'l-
hadis, s. 244.)
lara şöyle seslenmesini emretmiştir:

ِ
ِ
ِ
"...ۜىَلا ىٖحوي ام َّ لا عــِبـتَأ نا..."
َّ ْ
َّ ٰ ُ َ ُ
“Ben sadece bana vahyedilene uyarım.” 1
Peygamber Efendimizin hayatına yön veren başlıca kaynak Kur'an-ı Kerim’dir. Bu nedenle
de hadis-i şerifler Kur'an-ı Kerim ile uyum içinde olmalıdır.

Kur'an-ı Kerim ile çelişen bir rivayet, hadis adı altında aktarılmış olsa bile, İslam âlimleri
bu rivayetlerin uydurma olduğunu söylemişlerdir.
Mesela “İçki içen lânete uğramıştır. Komşusu da lânetlidir. Onun yanında oturan da lânet-
lidir.” sözünü değerlendirelim:
İçki içmenin haram olduğu Kur'an-ı Kerim ile belirtilmiştir. Ancak içki içenin komşusu
2

1 En’âm suresi, 50. Ayet.
2 bk. Bakara suresi, 219. ayet; Nisa suresi, 43. ayet; Maide suresi, 90-91. ayetler.

123