Page 14 - Fıkıh Okumaları 5. Ünite

5. ÜNİTE

BİLGİ KUTUSU

Osmanlı’nın son dönem fıkıh eserlerinden Mecelle’de mal şöyle
tanımlanmıştır: “Mal, tab’-ı insânî mail olup da vakt-i hâcet için iddihar olunabilen
şeydir ki menkule ve gayr-i menkule şamil olur.” (Mecelle, md. 126.)
Yani mal, insan tabiatının meylettiği, ihtiyaç için elde biriktirilebilen şeyler olup,
menkul ve gayrimenkulü kapsamına alır.

Sonuç olarak, insanların yeme, içme, giyinme, barınma, seyahat ve benzeri günlük ihtiyaçları için
yararlandıkları meşru nitelikli her şey fıkıhta mal kapsamında değerlendirilmiştir.

İslam’da Mülkiyet ve Malın Konumu: Mülkiyet kişi ile eşya/mal arasındaki hukuki bağa denir. Bu
ilişki kişiye malı üzerinde meşru nitelikli tüm tasarruflarda bulunma ve başkasının o mal üzerinde tasarrufta
bulunmasını engelleme yetkisini verir. Mülkiyet konusu tarihte çok büyük tartışmalara neden olmuştur.
Geçen yüzyılda ortaya çıkan kapitalizm, komünizm ve sosyalizm gibi ideolojilerin temelini mülkiyet
tartışmaları oluşturmuştur.

İslam’a göre kâinatın ve dolaysıyla kâinattaki bütün varlıkların tek sahibi Allah’tır. Allah varlıkları
insan için yaratmış ve onun hizmetine sunmuştur. İnsan bu varlıklar üzerinde sınırsız malik değildir. Aksine
38
o, Allah’ın belirlediği sınırlar çerçevesinde malda tasarrufta bulunma yetkisine sahip bir emanetçidir. Buna
göre mal insanoğlunun elinde emanettir. Emanetçi nasıl ki malı sahibinin arzu ve istekleri doğrultusunda
korur ve yönetir ise insan da sahip olduğu malı
onun asıl sahibi olan Yüce Allah’ın koyduğu
ilkeler doğrultusunda değerlendirir. Bu
konudaki temel ölçü varlıkların, asıl sahibinin
Allah olduğunu kabul edip varlıkla olan ilişkiyi
bu anlayış temelinde kurmaktır.

Kur’an-Kerim’de mala çok önem
verilmiştir. İnsan için evlat ne kadar önemli
ise mal da o kadar önemlidir. Müminlerin
39
özelliklerinden biri zekât verme arzu ve
bilinciyle çalışmaktır. Kur’anda ihtiyaçlarını
40
karşılayacak kadar mal kazandıktan sonra
gizli açık infakta bulunan kişi ile başkasına
yük olan kişi karşılaştırılmış ve Müslümanlara
birinci tür insanın örnek alınması tavsiye
edilmiştir. Kur’an’a göre mal, birey ve
41
toplumların ayakta dik durabilmelerinin
temel unsurudur. Bu sebeple malın onu
İslam’da kişinin mülkiyet hakkı korunmuştur.
38 bk. Bakara suresi, 29. ayet; Câsiye suresi, 13. ayet.
39 bk. Enfâl suresi, 28. ayet.
40 bk. Mü’minun suresi, 4. ayet.
41 bk. Nahl suresi, 75. ayet.

131