Page 18 - Fıkıh Okumaları 5. Ünite

5. ÜNİTE

Gasp bilerek yapılan günah bir fiildir ve cezalandırılma sebebidir. Gaspın dünyevi hükmü ise şudur:
Haksız şekilde ele geçirilen bir şey, eğer mümkünse aynen iade edilmelidir. Ancak gasbedilen malın aynen
iadesi mümkün değilse yani malın şekli değişmişse tazmin (ödeme, ödetme) edilmesine hükmedilir. Bu
durumda da mal ya aynısı temin edilerek ya da değeri ile tazmin edilir. Bununla birlikte gaspeden kişi gas-
pettiği malı aynen iade etse veya o malı tazmin etse bile yine de uhrevi sorumluluktan kurtulamaz.

7.3. Faiz

Faizin Arapça karşılığı ribadır. Riba, söz- ARAŞTIRALIM
lükte “artmak, çoğalmak, şişmek, yükselmek,
fazlalaşmak” gibi manalara gelir. Terim olarak
ise “Hizmet ve emek karşılığı olmaksızın para- Faizle ilgili güncel hükümleri araştırınız.
nın kullanılmasına karşılık olarak elde edilen ve
dinen yasal olmayan her çeşit kazanç.” şeklinde
tanımlanmıştır. Günümüzde faizi şu şekilde tanımlayabiliriz: Faiz, borçtan elde edilen gelire denir.
54
Faiz Kur’an-ı Kerim’de ayrıntılı şekilde işlenmiş ve kesin olarak yasaklanmıştır: “Ey iman edenler!
Allah’tan korkun, faizden kalan alacaklarınızı terk edin. Eğer inanmış kişilerseniz (böyle yaparsınız).”
55
“Böyle yapmazsanız bilin ki; Allah ve Elçisi tarafından bir savaşla yüz yüze gelirsiniz. Eğer tevbe ederseniz
ana mallarınız sizindir. Böylece ne haksızlık edersiniz ne de haksızlığa uğrarsınız.”
56
Hz. Peygamber’den de faizle ilgili çok sayıda hadis nakledilir: “Faiz, şirk, sihir, haksız yere adam öldürme,
yetim malı yeme, savaştan kaçma ve namuslu kadına iftira etme gibi mahvedici yedi büyük günahtan
biridir.” “Faizi yiyen, yediren, şahitlik ve kâtiplik eden Allah’ın rahmetinden mahrum kalır.” “Faizcilikle
58
57
zenginleşen kişinin sonu mutlaka fakirliktir.”
59
anlamındaki hadisler bunlardan bir kaçıdır.
Fıkıh kitaplarında faiz Ribe’n-nesî’e
ve Ribe’l-fadl olmak üzere ikiye ayrılır.
Ribe’n-nesie bir malı, kendi cinsinden bir mal
ile fazlasıyla geri almak üzere vadeli olarak
borç vermektir. Cahiliye Arapları tarafından
yaygın olarak uygulanan bir yöntem
olduğundan buna Cahiliye ribası adı verilir.
Ribe’l-fadl ise aynı riba gerekçesini (illetini)
taşıyan iki malın birbirleri ile değişiminde
bedellerden birinde fazlalık olan işleme
denir. Bunun fıkıhtaki diğer bir adı da Ribe’l-
bey’dir. Kaynaklarda Ribe’l bey’le ilgili
hadiste hedeflenenin faizciliğe alet edilen
hileli yolların önünün kapatılması olduğu
ifade edilmiştir.
60

54 MEB, Dinî Terimler Sözlüğü, s. 84.
55 Bakara suresi, 278. ayet.
56 Bakara suresi, 279. ayet.
57 Buhârî, Vasâya, 2.
58 Müslim, Müsâkât, 105,106.
59 İbn Mâce, Ticâret, 58.
60 bk. İbn Kayyımi’l-Cezviyye, II, s.135.
135