Page 17 - Fıkıh Okumaları 5. Ünite

FIKIH OKUMALARI

buyurmuştur. Ziraat, ticaret, zenaat ve bir mesleğin icrası doğrudan emeğe dayalı kazanç yollarıdır. İnsan
denizdeki balığı tutmak, dağdaki otu toplamak gibi tabiattaki serbest mala ya el koyarak ona ilkten sahip
olur, ya da başkasının mülkiyetindeki bir malı ondan devralarak sahip olur. Hibe, miras, haklı savaş sonucu
kazanılan ganimet meşru mal edinme yöntemlerindendir. Ancak bu yollar istisnaidir; toplumların ekono-
mik yapısı sadece bunlar üzerine bina edilemez. Bu sebeple İslam malların asıl el değiştirme yöntemini
alışveriş olarak gösterir. Bunun yolu da karşılıklı rızaya dayalı ticarettir.
47
48
İslam’da ticaret teşvik edilmiştir. Bir ayet-i kerime’de; “Namazı kılınca yeryüzüne dağılın ve Al-
lah’ın lütfundan isteyin.” buyrulur. Hz. Peygamber; “Emin ve dürüst Müslüman tacir kıyamet günü şe-
49
50
hitlerle birlikte olacaktır.” buyurmuştur. Başka bir hadiste; “En temiz kazanç hangisidir?” şeklindeki bir
soruyu, “El emeği ve helâl olan bütün alış veriş yöntemlerinden elde edilen kazançtır.” diye cevaplamıştır.
51
Müslümanlar bir yandan ticaret yapmaya teşvik edilmiş diğer yandan da İslam’ın yasakladığı mal edinme
yöntemlerinden uzak durmaları konusunda uyarılmıştır.

7. Haksız Kazanç

Sizce dinimizde helal kazanç niçin önemlidir?

7.1. Hırsızlık

Bir malı korunmuş olduğu yerden gizlice almaya “hırsızlık” denir. Kul hakkı açısından gasp da
aynen hırsızlık gibidir. İkisi arasındaki en önemli fark, gaspta başkasına ait malın açıktan ve çoğunlukla
cebir ve şiddet kullanılarak alınmasıdır. Hırsızlık da Kur’an’da yasaklanmış , insanların mallarına haksızca
52
tecavüz edip mal güvenliğini tehlikeye atanlara son derece ağır ceza takdir edilmiştir. Hırsızın çaldığı mal
ve malın sahibine verdiği zarar ödetilir ve ayrıca hırsız cezalandırılır.

7.2. Gasp

İslam’ın koruduğu ve dokunulmaz saydığı
mülkiyet hakkına karşı işlenen haksız fiillerden biri
de gasptır. Gasp, başkasına ait bir malı zor kullanarak
alma demektir. Bu yönüyle hırsızlıktan ayrılır. Hanefi
fıkıhçıları gaspı; “Taşınabilir, hukuki ve ekonomik değe-
ri bulunan bir mal üzerinde, sahibinden izinsiz olarak
alenen ve kuvvete dayanarak haksız zilyedlik kurmak.”
şeklinde tarif etmişlerdir. 53

Hangi şekillerde olursa olsun mülkiyet hakkına
yapılan her türlü haksız fiil yasaklanmış, hem uhrevi
hem de dünyevi ceza verilmesi takdir edilmiştir. Başkasına ait bir malı zor kullanarak alma gaspa girer.

47 Bakara suresi, 275. ayet.
48 Nisa suresi, 29. ayet.
49 Cuma suresi, 10. ayet.
50 Tirmizî, Büyû’, 4.
51 Taberanî, Hadislerle İslam Mu’cemü’l-Evsat, VIII, 47.
52 bk. Maide suresi, 38-39. ayetler.
53 Diyanet Vakfı İslam İlmihali, c.2, s. 190.
134