Page 12 - İslam Tarihi 3. Ünite

4. Ömer b. Abdülaziz Dönemi ve İslam’ın Hızlı Yayılış Süreci
Ömer b. Abdülaziz yirmi beş yaşında başladığı Medine valiliğini yedi yıl sürdürmüş, 717 yılında Sü-
leyman b. Abdülmelik’in vasiyetiyle halife olarak seçilmiştir. Valiliği döneminde uyguladığı devlet işleri-
ni istişare ile yürütme geleneğini yaklaşık iki buçuk sene süren halifeliği süresince de devam ettirmiştir.
Devlete ait işlerde kararları Kur’an ve sünneti iyi bilen âlimlerden oluşan şûra heyetinin ortak görüşüyle
almıştır. 22
Halife seçilen Ömer b. Abdülaziz’in ilk icraatı İstanbul’u muhasara etmekte olan Mesleme b. Abdül-
melik’in ordusunu geri çağırmak olmuştur. Mâverâünnehir bölgesindeki fetih hareketleri durdurulmuş
ancak sınırların korunması adına Bizans saldırılarına karşı yaz ve kış seferleri devam ettirilmiştir. Halife-
liği döneminde Azerbaycan ve Ermeniye’ye saldıran Hazarlar hezimete uğratılmış, Endülüs’teki İslam
orduları Pireneleri aşıp Güney Fransa içlerine kadar ilerlemiştir. Ömer b. Abdülaziz, İslam dininin daha
ziyade davet mektupları ve heyetler aracılığıyla yayılmasını hedeflemiştir. Müslüman olanlardan vergi
alınmayacağını açıklaması üzerine Berberîlerin önemli bir kısmı, Horasan ve Mısır halkının çoğunluğu
ve halklarıyla birlikte bazı Hint hükümdarları Müslüman olmuşlardır.
Ömer b. Abdülaziz halifeliği boyunca toplumsal barışı sağlamak adına halka zulmeden ve yolsuz-
luklara adı karışan vali ve memurları görevden almıştır. Atamalarında asabiyetten ziyade liyakat ve
ehliyeti göz önünde bulundurmuş, bu uygulamasıyla ayrıca birçok kavmin İslamiyet’e girmesine vesile
olmuştur. 23
Ülke sınırları içerisinde barışa büyük önem veren Ömer b. Abdülaziz idareye muhalif gruplara karşı
ikna siyasetini tercih ederek müzakere yolunu benimsemiştir. Yönetime karşı fiilî tavır almayıp top-
lumda huzursuzluk çıkarmadıkça farklı fikrî ve dinî gruplara müsamahalı davranmış, valilerinden de bu
yolu tercih etmelerini istemiştir. İlk Emevi halifesi Muaviye Devri’nden beri devam eden cuma hutbe-
lerinde halifenin övülmesi ve Hz. Ali’ye hakaret edilmesi âdetini kaldırmış, bunun yerine “Şüphesiz ki
Allah adaleti, iyilik yapmayı ve yakın olan akrabaya yardım etmeyi emreder. Kötü işleri ve azgınlığı
yasaklar. O size düşünüp tutasınız diye öğüt
veriyor.” ayetinin okunmasını emretmiştir. 25
24
Ömer b. Abdülaziz kısa bir süre hilafette
TEFEKKÜR kalmış olmasına rağmen ülkenin her tarafın-
da genel anlamda huzur, istikrar ve güven
ortamını tesis etmiştir. Ticaretle uğraşanların
Ömer b. Abdülaziz’in İslam tarihinde “İkinci dışında herkese yeterli miktarda maaş bağla-
Ömer” diye anılmasında hangi özellikleri et- narak toplumun refah seviyesi yükseltilmiş,
kili olmuştur? Yorumlayınız. elde edilen gelirlerin bir kısmı esirleri kurtar-
mak ve borçlulara yardım etmek için kurulan
yardım fonlarına aktarılmıştır. Gerçekleştiri-
26
len sosyal politikaların yanı sıra sünnetin terk
edilip bidat ve hurafelerin yayılmaya başladığı
görülünce hadislerin tedvini başlatılmıştır. Ömer b. Abdülaziz 720 tarihinde vefat etmiş ve Halep yakın-
larında Deyrü Sim’ân’a defnedilmiştir. 27
5. Emeviler Dönemi Diğer Önemli Olaylar
Emeviler, önemli tartışmaları beraberinde getiren siyasi birtakım uygulamaları sebebiyle o dö-
nemin âlimleri tarafından eleştirilmiştir. Öyle ki ulema, dine aykırı gördüğü icraatlar hususunda söz-
lü yahut yönetime karşı gerçekleşen isyanlara fiilî destek vermek şeklinde muhalefet etmekten çe-
kinmemiştir. Aynı zamanda ulema, Hucr b. Adî’nin cuma günleri hutbede Hz. Ali’yi kötülemeye
22 İbn Sa’d, et-Tabakât, C 7, s. 328.
23 bk. İbn Sa’d, et-Tabakât, C 7, s. 335-375; İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, C 12, s. 657-659.
24 Nahl suresi, 90. ayet.
25 Mes’ûdî, Mürûcu’z-Zeheb, C 3, s. 184-191.
26 bk. İsmail Yiğit, “Ömer b. Abdülaziz”, DİA, C 34, s. 54.
27 İbn Sa’d, et-Tabakât, C 7, s. 395.

58