Page 14 - İslam Tarihi 3. Ünite

Ömer b. Abdülaziz Dönemi’ne kadar sürmüştür. Arap

HÂŞİYE olmayan Müslümanlardan cizye alınmasını yasakla-
yan Halife’nin vefatının ardından eski anlayışa geri
dönülerek vergiler tekrar konulmuştur.
Mevali hukuki açıdan özgür ancak fiilî Emevi idarecilerinin Arap olmayanlar aleyhine ta-
olarak Araplarla aynı mertebede değildi. kındığı tutum sebebiyle mevali, devlete karşı gerçek-
Arapların mevaliye değer vermediğini gös- leşen isyanların gönüllü katılımcısı olmuştur. Nitekim
teren birtakım örnekler rivayetlerde yer kendisini mevalinin hamisi ilan eden Muhtar es-Saka-
alır. Sosyal statüsüne denk görmediği için fi’nin ordusunda yer alarak Kûfe’de yönetime karşı is-
mevaliye kız vermek istemediği, onlarla yan edenlerle birlikte hareket etmişlerdir. Daha sonra
aynı hizada yürümediği ve onlara künye Basra’da Emevi yönetimine karşı ayaklanan Abdullah
vermeyerek ismiyle hitap ettiği zikredilir. b. Carud’u destekleyen mevali, İbnü’l-Eş’as’ın gerçek-
Mevali, Arap’la bir sofrada bulunduğunda leştirdiği isyana da yaklaşık yüz bin kişiyle katılmıştır.
ayakta bekler yahut Arap olmadığını belli Araplarla eşit haklara sahip olmak arzusuyla destek
etmek üzere kendisine gösterilen yerde verdikleri bu girişimler dışında mevali doğrudan is-

otururdu. (Adnan Demircan, İslâm Tarihinin İlk yana da kalkışmıştır. Nitekim Hişam b. Abdülmelik
zamanında Soğdlular, Müslüman oldukları hâlde
Döneminde Arap-Mevâli İlişkisi, s. 87.) kendilerine gayrimüslimlerden alınan cizye vergisinin
yüklenmesi üzerine ayaklanma başlatmışlardır.
Mevaliden cizye vergisinin kaldırılması, ordudaki
Araplarla mevali arasında eşitlik sağlanması gibi talep-
lerle ayaklanan Haris b. Süreyc isyanına mevali-
nin yoğun destek vermesi sonucunda Horasan
ÖSYM Sormuş! ve Mâverâünnehir’de Emevilerin otoritesi zayıf-
lamıştır. Mevali ayrıca Ali evladı adına hareket
ÖSYM eden Zeyd b. Ali’nin Kûfe’de başlattığı isyana da
katılmış, ayrıca çoğunlukla Hz. Ali taraftarlarının

Emeviler Dönemi’nde Arap milliyetçiliği politikası gerçekleştirdikleri Abdullah b. Muaviye isyanını
izlenmiş ve ayrıca babadan oğula geçen bir saltanat desteklemiştir. Ehl-i beytten birinin ismi etrafın-
sistemi uygulanmıştır. da toplanmayı vaat eden Abbasi ihtilal hareketi
Bu uygulamaların Dört Halife Dönemi’ndeki, içinde etkin bir şekilde yer alan mevali, ihtilalin
I. Bütün Müslümanlar eşittir.
II. Vilayetleri, merkezden atanan valiler yönetir. başarıya ulaşmasında önemli bir rol oynamıştır.
III. Halifeler seçim yoluyla belirlenir. Kuzey Afrika’daki Berberîler de Emevi idarecile-
durumlarından hangileriyle çeliştiği söylenebilir. rinin haksız ve adaletsiz uygulamaları sebebiyle
A) Yalnız I Müslümanlar arasında eşitliği savunan Hâricî-
B) Yalnız II lerden etkilenerek bu gruba dâhil olmuşlardır.
C) Yalnız III Dolayısıyla Berberîler de Kuzey Afrika’da Emevi
D) I ve III idaresine karşı gerçekleştirilen isyanlara katıla-
E) II ve III rak yönetimi uzun süre meşgul etmişlerdir.
30
(2016-YGS)
5.2. Diğer İç Sorunlar
Cevap: D Emeviler Dönemi’nde asabiyet, hadiseler
Arap milliyetçiliğine dayalı mevali politikaları ve hi- üzerinde daha önceki dönemlerde olmadığı
lafetin saltanata dönüşmesi, Müslümanların eşitliği
ile halifelerin seçimle iş başına gelmesi ilkelerine kadar etkili olmuştur. Öyle ki asabiyet; Emevi
aykırıdır. hanedanı iç mücadelesi, Emevi-Haşimi, Ku-
reyşli olan-olmayan, Kuzeyli-Güneyli Arap ve
nihayetinde Arap-mevali mücadelesi şeklinde
çok katmanlı boyutlara ulaşmıştır. Emevilerin

30 İsmail Yiğit, “Mevâlî”, DİA, C 29, s. 424-426.

60