Page 18 - İslam Tarihi 3. Ünite

7. Emevilerin İslam Tarihindeki Yeri ve Önemi
Bir devlet için oldukça kısa sayılabilecek bir süre hüküm sürmüş olan Emeviler, dönemleri içerisinde
meydana gelen siyasi ve sosyal hadiseler sebebiyle İslam tarihinde mühim bir yere sahiptir. Bilhassa fetih
hareketlerinin çokluğu dikkate alındığında bu devir, İslam’ın yayılış tarihi açısından önemlidir. Emeviler
Dönemi’nde de fetihleri etkileyen en önemli amil, İslam’ı yayma yani cihat anlayışı olmuştur. Özellikle Ha-
zarlar, Anadolu ve Ermenistan üzerine yapılan ve bu bölgelerde İslam’ın yayılmasına sebep olan seferlere
pek çok halife oğlu ve kardeşi katılmıştır. Daha sonraki süreçte İslam’a hizmet edecek olan Türkler, İslam
diniyle Emeviler sayesinde tanışmışlardır. Genelde
düşmanlık üzerine kurulu bir temelde başlamış olan
Türk-Arap ilişkilerinin, Türklerin Müslümanlığı ka-
HÂŞİYE bul etme seyrine zemin teşkil ettiği de muhakkaktır.
Ömer b. Abdülaziz’in halifeliği sürecinde gösterilen
Halifenin namaz kılması için ayrılmış özel gayretler neticesinde Türklerin İslamlaşması ko-
nusunda önemli mesafeler alınmıştır. Aynı şekilde
özel bölme olan maksurenin ilk kez Muavi-
ye tarafından yaptırıldığı rivayet edilmiş- Kuzey Afrika’da yaşayan Berberîler, Emeviler Döne-
tir. Ayrıca minare ve mihrap da ilk olarak mi’nde İslam’ı kabul etmişler, Endülüs’ün fethinde de
37
Emeviler Dönemi’nde cami teçhizatına dâ- önemli katkılar sağlamışlardır.
hil edilen mimari ögeler arasında yer alır. İslam Devleti’nin en geniş sınırlarına ulaştığı Eme-
Bu sebeple Suriye, minarenin doğduğu ülke viler Dönemi’nde ülke, devletin merkezi olan Suriye
olarak gösterilir. Nitekim Şam’da Velid b. dışında beş büyük eyalete ayrılmış, bu merkezler
Abdülmelik tarafından yaptırılan Emevi de halife tarafından atanan genel valiler eliyle idare
Camii’nin aydınlatma feneri olarak da kul- edilmiştir. Hz. Ömer’in başlattığı askerî teşkilatlan-
lanılan kuzey tarafındaki minaresi Suriye, mayı, ortaya çıkan yeni ihtiyaçlara göre geliştiren
Kuzey Afrika ve İspanya’da inşa edilen di- Emeviler, kara birlikleri kadar deniz birliklerine de
ğer camiler için örneklik teşkil etmiştir. önem vermişler, kurdukları donanma sayesinde de-
(Ph.K. Hitti, Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi, falarca İstanbul’u fetih teşebbüsünde bulunmuşlar-
s. 361-366.) dır. İdari ve askerî sahada olduğu kadar ilmî alanda
da gelişmelerin yaşandığı devirde özellikle dinî ilim-
lerde bir hareketlilik göze çarpmaktadır. Daha önceki
dönemlerde olduğu gibi Emeviler zamanında da dinî
ilimlerdeki faaliyetler Kur’an ve hadisler etrafında
sürdürülmüştür.
Fıkhın ayrı bir ilim dalı hâlinde kurulmaya başlan-
dığı dönem olarak da kabul edilen Emevi asrı, Kur’an
ve sünnete dayalı dinî bilginin ortaya konmasında,
re’y ve içtihat faaliyetlerinin gelişmesinde önemli rol
üstlenmiştir. İslam coğrafyasının hızla genişlemesine
bağlı olarak diğer din ve medeniyetlerle münasebet-
ler artmış, İslam inancının korunmasına ve doğru
Görsel 3.6 sunulmasına yönelik çalışmalara ihtiyaç duyulmuş-
Emeviler Dönemi’nde bastırılan ilk İslam parası tur. Özellikle İran ve Hint kaynaklı düşüncelerle fikrî
mücadele zaruretine bağlı olarak tartışmaya dayalı
kelam ilminin kurulması temin edilmiştir. Ayrıca tıp ve kimya gibi ilimlerde tercüme faaliyetlerine bu dö-
nemde başlanmıştır. Emeviler Dönemi’nde iktisadi hayatla ilgili en önemli hadiselerden birisi de Abdül-
melik b. Mervan’ın ilk İslam parasını bastırmasıdır. O zamana kadar Bizans dinarı ve İran dirhemi kulla-
nılan ülkede İslam dinarının basımı gerçekleşmiş, Bizans’la süregelen askerî mücadele iktisadi bir boyut
kazanmıştır.
38
37 Âdem Apak, Ana Hatlarıyla İslâm Tarihi, C 3, s. 10.
38 İsmail Yiğit, “Emevîler”, DİA, C 11, s. 95-103.

64