Page 7 - İslam Kültür ve Medeniyeti 4. Ünite

IV. ÜNİTE
İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNDE İLİM

2.3. Tercüme Hareketleri

İslam Kültür ve Medeniyetinde tercüme hareketleri, Medine Dönem’i’nde başlayarak Abbasi-
ler Dönem’i’nde devam etmiş, Müslümanların ilmî birikimine önemli katkılar sağlamıştır. Müslü-
manlar, ilim ve kültür mirasına ait eserleri tercüme yoluyla aktardılar. Elde edilen birikimle İslam
dünyasında bilim ve teknoloji hızla gelişti.

İslam dünyasında ilmî faaliyetlerin başlamasında, fethedilen ilim merkezlerinin büyük katkısı
olmuştur. Antik Çağ kültürünün en önemli merkezleri olan İskenderiye, Harran ve Cündîşâpûr
bunların başında gelmektedir. Buradaki eserler sırasıyla önce Süryanice’ye sonra Arapça’ya ter-
cüme edilmiştir. Medine Dönem’i’nde işlevi sona eren İskenderiye Okulunun hayatta kalan son
temsilcilerinin yerleştikleri Harran ve Antakya, ilmî birikimin aktarımında öncü olmuştur. Harran,
İslam’ın ilk dönemlerinden itibaren ilmî çalışmaların merkezi hâline gelmiştir. Halife Hz. Ömer
(r.a.) Dönem’i’nde, İslam topraklarına katılmıştır. Cündîşâpûr’da kütüphanesi, tercüme evi, rasat-
hanesi bulunan Hintli ve Yunanlı doktorların görev yaptığı bir tıp okulu mevcuttu. Müslümanlarca
fethinden sonra kesintiye uğramadan hizmet vermeye devam eden şehirdeki doktorlar, Emevî ve
Abbâsî saraylarında itibar görmüştür. Abbâsîler Dönem’i’nde, Bağdat’a yerleşen ve Cündîşâpûr’da
bulunan bilim adamları, yöneticilerin destek ve teşvikleriyle tercüme hareketlerinde önemli rol
oynamıştır. 23

Kimya konusundaki ilk tercüme ve te’lif eserler, Medine Dönem’i’nde yetişen olan Halid b.
Yezid tarafından ortaya konmuştur. Abbasi Halifeleri Harun Reşid ve oğlu Me’mun Dönemlerinde
24
gerçekleşen tercüme faaliyetiyle bilgi aktarımı hızlanmıştır. Bağdat başta olmak üzere Cündîşâpûr,
Harran ve İskenderiye gibi Müslamanların önemli ilim merkezleri üzerinden bilgi akışı sağlanmıştır.

HELLENİSTİK
ORTA ASYA

İRAN
MEZOPOTAMYA

SABİİLER
(HARRAN) MISIR HİNT ÇİN

İslam Bilimler Tarihi gelişiminde tercüme hareketleri vasıtasıyla bilginin akışı

23 bk. Muhittin Macit “Tercüme Hareketleri” TDV Ansiklopedisi, C.40, s.498-504
24 Emre Dölen, “Kimya”, DİA., C 26, s. 28.; Muhammed Abdulkadir Hıreysaat, “Halid b. Yezid b. Muaviye”, DİA., C15, s.292.

67