Page 16 - Fıkıh 3. Ünite

FIKIH

4.2.2. Kıyas
Kıyas kelimesi sözlükte; bir şeyi bir başka şeyle ölçmek,
Kıyas yapabilmek için şu dört takdir etmek ve iki şeyi birbirine eşitlemek gibi anlamlara
unsurun bulunması gerekir: Asıl, gelmektedir. Terim olarak ise Kur'an, sünnet veya icmada
fer, aslın hükmü ve illet. hükmü bulunmayan meseleye, aralarındaki illet birliği sebe-
Asıl; hükmü nasla belirlenmiş biyle bu kaynaklardan birinde yer alan meselenin hükmünü
olan ve kendisine kıyas yapılacak vermektir.
meseledir. Örneğin, Kur’an ve hadislerde şarabın hükmü belirlendi-
Fer; naslarda hakkında hüküm ği hâlde biranın hükmü belirlenmemiştir. Yüce Allah şarapla
bulunmayan ve hüküm buluna- ilgili olarak şöyle buyurmuştur:
َّ
ْ
َ ُ َ ْ َ ْ
َ َ ْ
ْ
ٰ
َ
ٌ ْ ُ ْ
َ ُّ َٓ
َ ُ ْ َ َ ُ ْ َ
َ
َّ ُٓ َ َ
na kıyas edilecek meseledir. سجر ملزلاو باصنلاو ِ سيملاو رملا امنِا اونما ني۪لا اهيا اي ﴿
Aslın hükmü; kaynaklarda yer ِ َّ َ َ
َ ُ ُ َ ْ َ
ْ َّ
ْ ُ ْ ُ
َ َ ْ
َ ُ
alan ilk hükmün taşıdığı helal- ﴾ نوحِلفت مكلعل هوبِنتجاف ناطيشلا لمع نِم
ِ
ِ
lik, haramlık gibi hükümlerdir. “Ey iman edenler! İçki (ve benzeri şeyler), kumar, dikili
İllet; asıl ile fer arasındaki ben- taşlar ve fal okları ancak, şeytan işi birer pisliktir. Onlardan
zerliği sağlayan ve kıyas yapılma- 20
sına imkân veren ortak niteliktir. kaçının ki kurtuluşa eresiniz.’’
Müçtehit biranın hükmünü belirleyebilmek için birayı şa-
raba kıyas etmektedir. Bunun için ortak bir nitelik aramakta-
dır. İki madde arasında benzerliği sağlayan ve aynı zamanda
şarabın haram kılınmasının gerekçesi olan ortak nitelik sar-
hoş ediciliktir. Burada kıyaslama yapılmış, sarhoş ettiği için
şaraba haram hükmü verildiğinden sarhoşluk veren bütün
alkollü maddeler ve bira da haram sayılmıştır. Aynı şekilde
haram kılınma illetini (ortak özelliğini) barındıran tüm uyuş-
turucu maddeler de haram kabul edilmiştir.
Üç kişiden ikisinin fısıldaşarak konuşmasının yasaklan-
masına kıyasla, farklı bir dille aralarında konuşmaları da
yasaklanmıştır. Peygamberimiz “Üç kişi olduklarında, ikisi
Başkalarının yanında iki kişinin gizlice üçüncülerini bırakıp gizlice konuşmasınlar.” buyurmuştur.
21
konuşması hoş karşılanmamıştır.
Hz. Peygamber çiğ soğan, sarmısak kokusuyla başkalarını
rahatsız etmesini yasaklamasına; ter, çorap vb. kötü kokuları
kıyas edilebilir.
Aşağıdaki tabloda kıyasın nasıl yapıldığına dair bir örnek bulunmaktadır:

KONU İLLET HÜKÜM DELİL
“Ey iman edenler! (Aklı örten) içki (ve benzeri şeyler),
Sarhoş kumar, dikili taşlar ve fal okları ancak, şeytan işi birer
Asıl : şarap Haram
edicilik pisliktir. Onlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz.’’
(Maide suresi, 90. ayet)
Sarhoş
Fer : bira Haram Kıyas
edicilik

20 Mâide suresi, 90.ayet.
21 Buhârî, İsti’zân, 45; Müslim, Selam, 36.

56