Page 17 - Fıkıh 3. Ünite

3. Ünite - Fıkhi Hükümler ve Kaynakları

4.2.3. Sahabe Kavli

Sahabe kavlinden maksat, Resulullah’ın (s.a.v.) asha-
bından nakledilen içtihadi görüş ve fıkhi fetvalardır. Dinin Meşhur İslam âlimi İmam
maksatlarını ve inceliklerini en iyi bilenler onlardır. Yüce Al- el-Gazzâlî (öl. h.505/m.1111)
lah “Önde gidenlerin birincileri olan Muhacir ve Ensar ile yararlı olanın elde edilmesi ve
onlara güzelce uyanlardan Allah razı olmuştur. Onlar da zararlı olanın giderilmesi ilke-
Allah’tan razı olmuşlardır...” ayetinde sahabeleri övmüş- sinin önemiyle ilgili şöyle de-
22
tür. Bu konuda Peygamberimiz de “Ümmetimin en hayırlısı, mektedir:
benim zamanında bulunanlardır. Sonra onlara yakın olanlar, “Maslahattan maksad, dinin
sonra da onlara yakın olanlardır.” buyurarak onların hayırlı amacını korumaktır. Dinin insan-
23
insanlar olduklarını ifade etmiştir. lara yönelik olan amacı ise onların
Kitab, sünnet ve icmada hüküm bulunmadığı zaman Ha- din, can, akıl, nesil ve mallarını
nefi, Mâliki, Şâfiî, ve Hanbeli mezhebi fakihleri “İlleti akıl ile korumak olmak üzere beştir. İşte
bilinemeyecek hükümlerde sahabe kavli, kesin hüccettir.” bu beş temelin korunmasını içeren
demişlerdir. 24 her şey maslahat, bu beş temeli or-
tadan kaldıran her şey de mefsedet
4.2.4. İstihsan olup bu mefsedetin giderilmesi ise
Sözlükte istihsan; bir şeyi güzel saymak, iyi olarak ka- maslahat icabı gereklidir.”
bul etmek, tercih etmek gibi anlamlarına gelir. Terim olarak (Gazzâlî, el-Müstasfâ, C 2, s. 482)
istihsan; müçtehidin özel bir delile veya sebebe dayanarak
genel kuraldan ayrılıp özel bir hükmü tercih etmesidir.

Müçtehidin dayandığı özel delil veya sebep; nas, icma,
zaruret olabilir. Bu gerekçelerden birine dayanarak müçte-
hit bir meselenin benzerlerine verdiği hükümden vazgeçip ÖRNEKLER BULALIM
yeni bir hüküm vermektedir. İstihsan yönteminde müçtehit,
genel hükümden özel bir hükmü istisna etmektedir. İstihsanı hangi mezhebin delil
olarak kullandığını araştırınız
Unutarak yiyip içen kimsenin orucunun bozulmaması is- ve istihsana bir örnek bulunuz.
tihsan yoluyla sabittir. Genel kurala göre orucun bozulması
gerekir. Ancak Peygamberimiz şöyle buyurmuştur: “Oruçlu
iken unutarak yiyip içen kimse orucunu tamamlasın. Zira onu
Allah yedirip içirmiştir.” Ebû Hanîfe’nin “Bu hadis olmasay-
25
dı, kıyasa göre amel edip unutarak yiyip içenin orucunun
bozulacağına hüküm verirdim.” dediği nakledilir. 26
Bir dükkân sahibi, dükkâ-
4.2.5. Mesâlih-i Mürsele nını market için kiraya verince
Sözlükte mesâlih-i mürsele, herhangi bir kayda bağlan- aldığı kira ücreti helal olurken
mayan maslahatlar anlamına gelmektedir. Terim olarak kumarhane için kiraya verin-
mesâlih-i mürsele, insanlara bir yarar sağlayan veya on- ce aldığı ücret haram olur.
lardan bir zararı uzaklaştıran ancak geçerli olup olmadığı- Bu durumun sebebini sınıfta
na dair delil bulunmayan maslahatlardır. tartışınız.

22 Tevbe suresi, 100. ayet.
23 Müslim, Fezailu’s-Sahabe, 213, 215; Ebû Dâvud, Sünnet, 9.
24 Gazâlî, El-Mustasfa, C 1, s.135.
25 Buhârî, Eymân, 15 ve Savm, 26; Tirmizî, Savm, 26; Müslim, Sıyâm, 171.
26 Zekiyyüddin, Şaban, İslam Hukuk İlminin Esasları, s. 165.

57