Page 20 - Fıkıh 3. Ünite

FIKIH

4.2.8. İstishâb

ْ
ْ ُ َ ْ ُ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ İstishâb, bir zamanda mevcut olan durumun değişti-
مكني۪د مكل تلمكا مولا ...﴿ ğine dair delil bulunmadıkça hâlen varlığını koruduğuna
َ
ْ َ
ُ َ َ َ ْ ْ ُ ْ َ ُ ْ َ َ hükmetmektir. İstihâb delili, Maliki mezhebi tarafından
تي۪ضرو ي۪تمعِن مكيلع تممتاو sıkça kullanılır.
ً َ َ ْ ْ ُ ُ َ
﴾... ۜاني۪د م سِلا مكل Bir kişinin suçu ispat edilinceye kadar suçsuz olduğu-
nun kabulü, kazanılmış haklarının korunması ve kesin olan
"... Bugün sizin için
dininizi kemale erdirdim. bir şeyin şüphe ile ortadan kalkmayacağına hükmetmek,
Size nimetimi tamamladım bu yöntem ile olmaktadır. Örneğin kendisinden uzun süre
ve sizin için din olarak İslam’ı haber alınamayan ve ölüp ölmediğine dair bilgi de bulun-
seçtim ..." mayan kişinin kaybolmadan önce edindiği haklar korunur
(Mâide suresi, 3. ayet) ve malı mirasçılarına dağıtılmaz. Uzun zamandan beri bir
malı elinde bulunduran kimse, başka birisi çıkıp kendisine
ait olduğunu ispat etmedikçe bu malın sahibi sayılır.

4.2.9. Şer’u Men Kablena
Sözlükte “bizden öncekilerin şeriatı/şeriatları” anla-
mına gelen şer’u men kablena tabiri, Hz. Muhammed’den
Teneffüs bittiğinde sınıfa (s.a.v.) önceki peygamberlere gönderilen dinî hükümler
dönen bir öğrencinin çantasında anlamındadır.
parasını göremeyince teneffüse
çıkmayıp tek başına sınıfta oturan Kur’an’da diğer kavimler hakkında ortaya konulan
bir arkadaşına “hırsız” demesini hükümlerden nesih edilenler bağlayıcı değildir. Yürürlükte
doğru buluyor musunuz? İstishâb olduğuna dair delil bulunan hükümler ise bağlayıcıdır.
delili bakımından tartışınız. Örneğin Bakara suresi 183. ayetinde “Ey iman edenler!
Allah’a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden
öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı.” şeklinde
ifade edilen oruç ibadeti yürürlüktedir ve bağlayıcı bir
hükümdür.
29

İstishâbla ilgili bazı prensipler vardır ve bunlar istishâbın çeşitleridir. Söz konusu prensipler şunlardır:

• Beraet-i zimmet asıldır: Sanık, suçlu olduğu ispat edilene kadar suçsuzdur.
• Eşyada aslolan mübahlıktır: Haram olduğuna dair kesin bir delil bulunmayan her şey, nimet
olması yönüyle mübahtır.
• Şek ile yakîn zâil olmaz: Bir şeyin var olduğu kesin olarak biliniyorsa onun varlığının şimdi de
devam ettiğine hükmedilir ve şüphe sebebiyle yokluğuna hükmedilemez.

29 İbrahim Kâfi Dönmez, “Şer’u Men Kablenâ”, TDV İslam Ansiklopedisi,
C 39. s. 15-16.

60