Page 13 - Fıkıh 2. Ünite

2. Ünite - Fıkıh İlminin Doğuşu, Gelişmesi ve İçtihat

2.2.1. Hanefi Mezhebi

Hanefi mezhebi, İmam Âzam Ebû Hanife’nin görüşleri
ve eğitim çalışmaları ile oluşmuştur. İmam Âzam Ebû
Hanife’nin (h.80/m.699 – h.150/m.767) asıl adı Nu’man
b. Sâbit’tir. Kûfe’de doğdu. Küçük yaşta hafız oldu. İlme
olan sevgisi, onu önce Kelam ilmine daha sonra da Fıkıh
ilmine yöneltti. İmam Âzam Ebû Hanife’nin ilk önce
Kelam ilmiyle uğraşması ve bu alanda eserler yazması,
Fıkıhta hüküm vermek için doğru bir inancın önemini
,bizlere göstermektedir. Ebû Hanife ibadet, ilim ve ticaret
hayatını uyumlu bir şekilde sürdürmüştür. Ebû Hanife, kısa İmam Serahsi'nin el-Mebsût adlı
zamanda kabiliyeti ve gayreti ile Fıkıh ilminde zamanının en kitabı, Hanefi mezhebinin ilk
meşhurlarından olmuştur. Hocalarıyla ilgili şöyle demiştir: kaynaklarındandır.
“Hz. Ömer’in, Hz. Ali’nin, Abdullah b. Mes’ud’un ve Abdullah
İbn Abbâs’ın fıkhını onların öğrencilerinden aldım.” 21

En çok istifade ettiği hocası Hammad b. Ebi Süleyman’dır. Emevilerin son dö-
neminde ve Abbasilerin ilk döneminde yaşamıştır. 70 yaşında iken Bağdat’ta ve-
fat etmiştir. Mezarı, Bağdat'ta Dicle nehri kenarında kendi adıyla anılan Âzamiye
mahallesindeki İmam Âzam camisi yanındadır.

İmam Âzam’ın fıkıh ilmindeki görüşleri daha çok öğrencileri tarafından kaleme
alınmıştır. Kendisinin daha çok Akaid ile ilgili beş eseri vardır: el-Fıkhu’l-Ekber,
el-Fıkhu’l-Ebsat, el-Âlim ve'l-Müteallim, er-Risâle, el-Vasiyye.
22

İmam Ebû Hanife’nin içtihadına bir örnek:
" İmam Evzâî, Ebû Hanife’ye şöyle sordu:
- Namazda rükûya giderken ve rükûdan doğrulurken niçin ellerinizi kaldırmıyorsun?
- Çünkü Resulullah’tan (s.a.v.) bunu yaptığına dair sahih bir rivayet gelmemiştir.
- Haber nasıl sahih olmaz? Bana Zührî, Sâlim’den, o da babasından (r.a.) “Resulullah’ın (s.a.v.)
namaza başlarken, rükûya varırken ve rükûdan doğrulurken ellerini kaldırdığını” haber verdi.
- Bana da Hammad, İbrahim’den, Alkame'den, el-Esved’den ve Abdullah b. Mes’ûd’dan (r.a.)
“Resulullah’ın (s.a.v.) yalnız namaza başlarken ellerini kaldırdığını ve namazdayken bir daha da
ellerini kaldırmadığını” haber verdi.
- Ben sana Zührî, Sâlim, babası yoluyla Hz. Peygamber’den haber veriyorum, sen ise bana
Hammad ve İbrahim haber verdi diyorsun?
-Hammâd b. Ebî Süleyman, Zührî’den, İbrahim de Sâlim’den daha fakihtir. İbn Ömer’in sahabi
oluşu ayrı bir fazilettir, ancak fıkıhta Alkame ondan geri değildir. el-Esved’in birçok meziyetleri
vardır. Abdullah’a gelince, o Abdullah’tır!
Bu cevap üzerine Evzâî, susmayı tercih etmiştir. "
(Hayreddin Karaman, İslam Hukuk Tarihi, s. 138-139)

İmam Ebû Hanife, kendisiyle münazara yapan müçtehide nasıl bir yöntemle karşılık
vermiştir? Yorumlayınız.

21 M. Ebû Zehra, Ebû Hanife, s. 44.
22 Zehebî, Menâkıb, s. 20-21; M. Ebû Zehra, Târihü’l Fıkh, C 2, s. 161; A. Emin, Duha’l İslam, C 2, s. 185;
el-Mekkî, Menâkıb, C 1, s. 74-78.

33