Page 16 - Fıkıh 2. Ünite
P. 16
FIKIH
2.2.4. Hanbeli Mezhebi
Hanbeli mezhebinin imamı olan Ahmed b. Hanbel’in (h.164/
m.780–h.241/m.855) tam adı Ebû Abdullâh Ahmed b. Muham-
med b. Hanbel eş-Şeybânî'dir. Bağdat’ta doğmuştur. Hadis öğ-
renmek ve ilim tahsil etmek için çeşitli yerlere gitmiştir. Fıkıh
eğitimini, Bağdat’ta İmam Şâfii’den almıştır. Herkes tarafından
Hadis ilminde otorite kabul edilmiştir. Meşhur hadis âlimleri
olan Buhârî, Müslim, Ebû Dâvud ve Nesâî kendisinden hadis
nakletmişlerdir. Hadisçiliği fıkıhçılığından önce gelir. Ahmed b.
Hanbel’in fıkıh usulü temel olarak hadislere dayanır. Bağdat’ta
vefat etmiştir. Ahmed b. Hanbel'in en önemli eseri yirmisekiz
bin hadisten oluşan el-Müsned adlı kitabıdır. Öğrencileri fetva-
larını mesâil adlı kitaplarda toplamışlardır. Hıraki, bu fetvaları
“el-Muhtasar” adlı eserinde bir araya getirmiştir. Hanbeli mez-
hebinde kapsamlı en eski eser, İbn Kudame’nin el-Muğnî’sidir. 27
Genel olarak Hanbeli mezhebi; Suudi Arabistan'da ve kıs-
men ortadoğuda yayılmıştır.
Diğer mezhepler olarak; günümüzde İslam coğrafyasında
İmam Ahmed b. Hanbel'in varlığını sürdüren Caferi ve Zeydi mezhepleri de vardır. Bunlar,
el-Müsned adlı hadis kitabı kaynak ve yöntem itibarıyla dört sünnî mezhepten ayrılıp farklı
bir yol izlemiştir. Şii mezhepler içerisinde Caferî mezhebi en
yaygın olandır. Sünnet olarak sadece ehli beyt ve belli kişiler
yoluyla gelen rivayetleri kabul etmiştir. İran ve Irak bölgelerin-
de yaygındır.
Az sayıda mensubu olan ve Yemen’de varlığını sürdüren
Zeydi mezhebi ise bir Şii mezhebi kabul edilmekle birlikte fı-
kıhta Hanefi mezhebine yakın görüşlere sahiptir.
Mezhep imamlarının hayat- 3. Fıkıh İlminde Mezhepler Sonrası
larını araştırınız. Öğrendiğiniz Gelişmeler
bilgileri ve onların ilim müca-
delesini sınıfta arkadaşlarınızla Mezheplerin oluşumundan zamanımıza kadar asırlar içinde
paylaşınız. fıkıh ilmi gelişmeye devam etmiştir. Fıkıh ilminin gelişmesini
şu şekilde ele alabiliriz:
a) Teşekkül dönemi: Bu dönemde mezhepler kuruluşunu
tamamlamıştır. Mezheplerin usul ve ilkeleri ortaya konmuş-
tur. Temel usul ve fürû kitapları yazılmış, bunlara göre öğ-
renci yetiştirilmiş ve sosyal-hukuki hayata yön vermişlerdir.
Bundan sonraki dönemde fıkıh istikrar bulmuş bir yapı olarak
faaliyetini sürdürmüştür.
b) İstikrar dönemi: Bu dönemde mezhepler artık kurum-
sallaşmıştır. Meselelere mezheplerin bakış açısına göre çö-
züm aranmıştır. Bu çalışmalarda önceki müçtehit imamların
yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bu dönem, yaklaşık 925 yılın-
da başlar ve 1869 yılına kadar devam eder.
27 bk. Ferhat Koca, “Hanbeli Mezhebi”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 15, s. 533.
36
