Page 17 - Fıkıh 2. Ünite

2. Ünite - Fıkıh İlminin Doğuşu, Gelişmesi ve İçtihat

İstikrar döneminde yapılan çalışmaları şu şekilde
maddeleştirebiliriz: 28

• Usul çalışmaları önem kazanmış ve fıkıh konularının
çözümünde bu usullere bağlı kalınmıştır.
• Fıkha hakim olan genel kurallar belirlenmiş ve bun-
larla Kavaid-i Külliye eserleri kaleme alınmıştır.
• Ortaya çıkan yeni meseleler, mezhebin bakış açısı ile
cevaplandırılmış, bu şekilde eserler yazılmıştır.
• Mezhep imamlarının sebep bildirmeden verdiği
fetvalar için sebep ve illetleri tespiti (tahric) edilmiştir.

• Mezhep içindeki farklı görüşlerden daha kuvvetli ve
uygulanabilir olanlar, tercih edilmiştir.

• Mezheplerin görüşlerini ihtiva eden temel kitaplar
yazılmıştır. Daha sonra bunları genişçe izah eden ve
mezhebi savunan şerhler ve haşiyeler yazılmıştır.

• Fıkıh eserlerinde geçen hadislerin tahrici yapılmış ve "Osmanlı Türkçesiyle yazılmış
buhadislerin sıhhat durumu ortaya konmuştur. ilk ilmihâl kitaplarından biri, 1479
tarihinde vefat eden Candaroğlu
• Halkın ihtiyaç duyduğu konularda müstakil fetva İsmâil Bey’in Hulviyyât isimli
kitapları yazılmıştır. kitabıdır."
• Bu dönemde devletin hukuki işleri için kanunnameler
ve fermanlar çıkarılmıştır.
• Mahkemelerde verilen hükümler, kayıtlara geçirilmiş
ve böylece şer’iye sicilleri oluşturulmuştur.

Devlet tarafından heyetlere resmî olarak hazırlatılan
fıkıh kitaplarına örnek olarak, 1664-1672 yılları arasında
Hindistan’da Hanefi mezhebine göre hazırlanmış olan
Fetava-yı Hindiyye gösterilebilir. Bu arada Osmanlı Fetava-yı Hindiyye
Devletinde Şeyhulislam makamında bulunan âlimlerin
yazdığı fetva kitapları da resmî kitap kabul edilmiştir.
Bunlara Şeyhulislam Ebû’s-Suud’un Fetava adlı eserini
örnek verebiliriz.

3.1. Fıkhın Kanunlaştırılması
19. ve 20. yüzyılın başları, fıkıh ilmi açısından kanunlaş-
tırılmanın yapıldığı dönem olarak dikkat çeker. Bu dönem-
deki en meşhur kanunlaştırma faaliyeti Mecelle-i Ahkâm-ı
Adliye isimli çalışmadır.

Mecelle; Osmanlı Devleti zamanında Ahmed Cevdet Paşa Mecelle, İslam Dünyasında yapılan
başkanlığındaki ilmî bir heyet tarafından İslam hukukuna kanunlaştırma faaliyetlerine
bağlı kalınarak 1851 madde olarak hazırlanan bir kanun öncülük etmiştir.

28 bk. Ahmet Özel, “Fıkıh”, TDV İslam ansiklopedisi, C 13, s. 22.

37