Page 17 - Fıkıh Okumaları 4. Ünite

FIKIH OKUMALARI

3.2. Boşanmada Başvurulan Yöntemler

Toplumda bilinen ve hâkim olan anlayışın aksine Kur’an ve sünnetin “boşanma hukuku” ile ilgili
42
getirmiş olduğu esas ve hükümler incelendiğinde, İslam hukukunun boşanmada talak , muhâlea (hul)
43
44
ve tefrîk şeklinde alternatifli bir sistem getirdiği görülmektedir. Buna göre İslam’da boşanma konusunda
erkeğe, kadına ve hâkime de yetki verilerek boşanmada nimet-külfet dengesi ile birlikte değişen hayat
şartlarına göre farklı düzenlemelerin yapılmasına da imkân tanınmıştır. Nitekim İslam hukukuna göre
devletin, zamanın şart ve icaplarına göre maslahat doğrultusunda boşanmada başvurulan yöntemlerle
ilgili gerekli hukuki düzenleme yapması mümkündür. 45

Aşağıda klasik fıkıh kitaplarımızda yer alan taksime göre boşanmada başvurulan yöntemler üze-
rinde kısaca durulacaktır.

Talak: Tek Taraflı İrade Beyanı ile Boşanma
Talak, belirli sözler kullanılarak tek taraflı irade beyanı ile evliliği sona erdirmektir. Talak, prensip
olarak öncelikle kocanın hakkı olup boşanmada en çok başvurulan yöntemdir.

Koca talak hakkını bizzat kendisi kullanabileceği gibi bunu vekil veya elçi vasıtasıyla da kullanabilir.
Kocanın bu hakkı, evlilik akdi sırasında veya daha sonra eşine vermesi de mümkündür. Buna, tefvîz-i talak
denir. Bu durumda kadın, bu hakkı o anda veya daha sonra dilediği bir zamanda kullanabilir. Kocanın,
boşama hakkını hanımına vermesi kendi boşama hakkını ortadan kaldırmaz.

Kocanın sahip olduğu boşama hakkı üçle sınırlı olup birinci ve ikinci boşamadan sonra koca belirli
şartlarla karısı ile evliliği devam ettirme hakkına sahiptir. Ancak üçüncü boşamadan sonra [beynûnet-i
kübrâ (büyük ayrılık)] koca, boşadığı karısının bir başka erkekle sahih bir şekilde yapacağı ikinci evliliğin,
boşanma ve ikinci kocanın ölümü ile normal bir şekilde sona ermeden ve kadın iddetini bitirmeden onun-
la tekrar evlenemez. 46

Kadının ilk kocası ile tekrar evlenmesini helal hâle getiren ikinci koca ile evlenip boşanmasına fıkhî
bir terim olarak “şer’î tahlil” denilmektedir. Halk arasında “hülle” olarak bilinen bu uygulama kocanın bo-
şama yetkisini sorumsuz yere kullanmasını önlemek için alınmış bir müeyyidedir. Bir başka ifade ile üç
47
talakla boşanan eşlerin tekrar evlenebilmeleri için boşanan kadının başka biriyle evlenmesi ve bu evliliğin
hilesiz, sahih bir şekilde ve evlilik amacına uygun olarak yapılması ve zifafın gerçekleşmesi gerekir. Hz.
Peygamber, ikinci eşiyle zifaf olmadan birinci eşiyle evlenmesinin helal olmadığını belirtmiştir. 48

İlk eş ile evlenmeyi helal kılmak için yapılan ve hülle adı verilen hileli evlilik, İslam ilkelerine, kadı-
nın hakkını ve itibarını korumak amacıyla boşamanın üç ile sınırlandırılmasına ters düşmektedir. Bu yüz-
den Hz. Peygamber, hülle yapan ve yaptıran erkeği Allah’ın lânetine uğramış kişiler olarak ilan etmiştir. 49

42 bk. Bakara suresi, 228-229 ayetler; Talak suresi, 1-2. ayetler ; Ahzab suresi, 28-29. ayetler (Tefvîz-i Talak)
43 bk. Bakara suresi, 229. ayet.
44 bk. Bakara suresi, 229. ayet; Nisâ suresi, 35. ayet.
45 bk. Yılmaz, Boşanma, s. 243-425.
46 bk. Bakara suresi, 230. ayet.
47 Saffet Köse, “Hulle”, DİA, XVIII, 475-477.
48 bk.Buhârî, Talâk, 4; Ebu Dâvûd, Talâk, 49.
49 bk. Ebu Dâvûd, Nikah, 15; İbn Mâce, Nikah, 33.

108