Page 19 - Fıkıh Okumaları 4. Ünite

FIKIH OKUMALARI

Muhâlea (Hul): Eşlerin Anlaşarak Boşanması

Kadının vereceği bir bedel (fidye) karşılı-
ğında eşlerin anlaşarak boşanmalarına muhâlea
50
(hul) denir. Muhâlea yoluyla boşanma öncelikle
kadının hakkı olmakla birlikte koca da boşanmak
için gerektiğinde bu yola başvurabilir. Muhâlea
yoluyla eşlerin boşanması için İslam hukukçuları-
nın çoğunluğuna göre hâkim kararına ihtiyaç yok-
tur. Muhâlea, kocanın talak hakkına karşılık olarak
kadına verilmiş bir hak olduğu için bazı İslam hu-
kukçuları kadının muhâlea teklifini kocanın kabul
etmemesi hâlinde olayın mahkemeye intikal ede- Kadının vereceği bir bedel karşılığında eşlerin anlaşarak
51
ceğini söylemektedirler. boşanmalarına muhâlea denir. .
Muhâleada eşlerin üzerinde anlaştıkları bedele muhâlea (hul) bedeli denir. Prensip olarak muhâ-
lea bedeli evlenirken kocanın karısına verdiği mehir miktarı ile sınırlı olmakla birlikte, bu bedelin evlenir-
ken kocanın hanımına verdiği mehir miktarından az veya çok olması da mümkündür. Ayrıca evlilik akdinde
mehir olabilecek her türlü mal, muhâlea bedeli olarak da kararlaştırılabilir.

Muhâlea yoluyla boşanma, Hanefilere bir bâin talaktır. Şâfiîlerde tercih edilen görüşe göre talak,
fesih olduğu şeklindedir. Muhâlea yoluyla boşanmanın fesih kabul edilmesi hâlinde kocanın sahip olduğu
üç talak hakkından biri eksilmemiş olmaktadır.
Tefrik: Eşlerin Mahkeme Kanalıyla Boşanması

Belirli sebeplerin bulunması halinde hâkimin eşler arasında boşanmaya hükmetmesine fıkhî (hu-
kuki) bir terim olarak “tefrik” denir. İslam hukukunda “kazaî boşama” olarak da bilinen tefrik yoluyla bo-
şanma, günümüzdeki mahkeme aracılığıyla, hâkim kararıyla boşanma sistemine benzemektedir.

Eşlerden her birinin tefrik yoluyla boşanmak için mahkemeye başvurma hakları bulunmakla bir-
likte prensip olarak bu hak öncelikle kadına verilmiştir. Hanefilerde tefrik yoluyla boşanmayı gerektiren
sebepler oldukça sınırlı tutulurken diğer mezheplerde bu sebepler biraz daha geniş tutulmuştur.

İslam hukukçularının çoğunluğunun kabul ettiği ve 1917 tarihli Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararname-
si’nin “hıyâr-ı tefrik” başlığı altında birçoğunu kanunlaştırdığı (md. 119-130) başlıca tefrik sebepleri şun-
lardır:
52
1) Hastalık ve kusur (Eşlerin her ikisi için de geçerlidir)
2) Kocanın kaybolması
3) Kocanın nafakayı kesmesi ve temin edememesi
4) Fena muamele (kötü davranma) ve şiddetli geçimsizlik (Eşlerin her ikisi için de geçerlidir)

5) Kocanın hanımına yaklaşmamaya yemin etmesi (îlâ) 53
6) Kocanın hanımına zina isnadında bulunması (liân,mülâane) 54

50 Bakara suresi, 229. ayet.
51 Yılmaz, Boşanma, s. 384-392.
52 Cin, Boşanma, s. 87-110; Aydın, Aile Hukuku, s. 200-203; Karaman, Anahatlarıyla İslam Hukuku, II, 121-127
53 bk. Bakara suresi, 226-227. ayetler.
54 bk. Nur suresi, 6-9. ayetler.

110