Page 22 - Fıkıh Okumaları 4. Ünite

4. ÜNİTE

sıyla hısım olan diğer akrabalara (zevi’l-erhâm) geçer. Çoğunluğa göre ise hâkim uygun gördüğü bir kim-
seyi tayin eder.
Doğumla başlayan hidane süresi kural olarak çocuğun başkalarının hizmet ve himayesine ihtiyaç
duymayacağı, yeme içme ve giyinme gibi şahsi ihtiyaçlarını bizzat kendisinin karşılayabileceği çağa kadar
devam eder. Fakihlerin konuyla ilgili genel yaklaşımları bu olmakla birlikte bu dönemin tesbitindeki iza-
filiğe ilave olarak çocuğun kız veya erkek, hidaneyi üstlenen kişinin erkek veya kadın olmasına ve çocuğa
yakınlık derecesine göre farklı sürelerin belirlendiği görülmektedir. 64

Çocuğun nafaka dışında, ayrıca bakım ve terbiyesi ile ilgilenen kişiye verilmesi gereken hıdâne
masrafları da vardır. Hıdâne masrafları, varsa öncelikle çocuğun malından, yoksa babası veya nafakası ile
yükümlü olan kimse tarafından karşılanır. Çocuğun bakım ve terbiyesi ile ilgilenen kişi annesi değilse bu iş
için ücrete hak kazanır. İddeti bitmiş ise çocuğun annesi de bu iş için ücret alabilir. 65

4. Aile Bireylerinin Hak ve Sorumlulukları
Sizce aile bireylerinin birbirleri üzerindeki hak ve sorumlulukları nelerdir?

Ailede her bireyin sahip olduğu bazı hakları olduğu gibi yerine getirmesi gereken bazı görevleri
de bulunmaktadır. Sorumluluk haktan önce gelir. Bu yüzden önce aile bireyleri kendi sorumluluklarını
66
yerine getirmelidir.
Ailede karı-koca ve çocukların hak ve sorumlulukları ile ilgili şu temel ilke geçerlidir: Kocanın gö-
revleri kadının kocası üzerindeki hakları, kadının görevleri de kocanın karısı üzerindeki hakları olmaktadır.
Yine aynı şekilde anne-babanın görevleri çocukların anne baba üzerindeki hakları, çocukların görevleri
de anne-babanın çocukları üzerindeki hakları olmaktadır. Buna göre aile bireyleri sorumluluklarını tam
olarak yerine getirdiğinde herkesin hakkına da riayet edilmiş olmaktadır.

Aile yuvasının mutlu ve huzurlu olabilmesi için öncelikle karı-kocanın sorumluklarını yerine getir-
mesi gerekmektedir. Kur’an ve sünnette karı-kocanın karşılıklı hak ve sorumlulukları ile ilgili genel ilkelere
dikkat çekilerek şöyle denilmektedir:

“Erkeklerin kadınlar üzerindeki hakları olduğu gibi kadınların da erkekler üzerinde hakları var-
dır. Ancak erkekler, kadınlara göre bir derece üstünlüğe sahiptirler.”
67
“Hepiniz sorumlusunuz ve her birinizin sorumlu olduğu alanlar vardır. Yönetici üstlendiği görevden
sorumludur. Kişi (koca), ailesinden ve çoluk çocuğundan sorumludur. Kadın, eşinden ve ailesinde bulu-
nanlardan sorumludur. Hizmetçi, hizmetinde bulunduğu kişinin malını korumakla görevlidir. (Bu şekilde)
hepiniz yaptıklarınızdan sorumlusunuz.” 68

Buna göre aile bireyleri birbirlerini sevmeli, diğerlerinin haklarına saygı duymalı ve sorumlulukla-
rını yerine getirmelidir.

Kocanın Hak ve Sorumlulukları

Hz. Peygamber’in; “Kişiye günah olarak sorumluluğunda olan aile fertlerini ihmal etmesi yeter.”
69
buyurması kocanın eşine ve çocuklarına karşı olan sorumluluğuna dikkat çekmektedir.
64 Bardakoğlu, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 17, s. 470.
65 Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, s. 331-332.
66 Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, s. 251-272; Cin, Evlenme, s. 176-192.
67 Bakara suresi, 228. ayet.
68 Buhari, Cuma, 11; Nikâh, 91; Müslim, İmare, 20.
69 Ebu Dâvûd, Zekât, 45.
113