Page 8 - Fıkıh Okumaları 3. Ünite

3. ÜNİTE

1.2. Oruç Türleri

Oruç, hükmü itibariyle farz, vacip, sünnet, mendup ve nafile olmak üzere çeşitlere ay-
rılır.

Farz oruç: Ramazan ayında tutulan oruç olup mükellef olan herkesin bu ayı oruçlu
geçirmesi, eğer ayın tamamını veya bazı günlerini oruçsuz geçirmişse onları kaza etmesi
gerekir. Ramazan orucunun bu ayda tutulmasına eda, daha sonra tu tulmasına da kaza denir.
Kefaret oruçları da farzdır.
Vacip oruç: Adak (nezir) oruçları ve başlanıp bozulan nafile oruçların kazası olarak tu-
tulacak oruçlar vaciptir. Belli bir vakitte veya vakit belirtmeksizin oruç tutmayı adayan kişi,
kendisini oruç borçlusu hâline getirmiş olur; dolayısıyla bunu yerine getirmesi vaciptir. Şâfiî-
lere göre ise bozulmuş olan nafile orucun kazası yoktur.

Sünnet ve mendub oruç: Hz. Peygamberin genellikle oruç tutmayı âdet edindiği veya
tavsiye ettiği günlerde, mesela haram aylar olarak anılan zilkade, zilhicce, muharrem ve re-
ceb aylarında, oruç tutmak sünnet veya menduptur. Muharrem ayında bilhassa dokuzuncu
ve onuncu günü (aşure günü) veya onuncu ve on birinci günü, recebin birinci, şabanın on
beşinci, zilhiccenin ilk dokuz günü, kamerî takvime göre her ay üç gün ve özellikle de on üç,
on dört ve on beşinci günleri (eyyâm-ı bîd), şevval ayında altı gün, hafta içinde pazartesi,
perşembe günleri tutulan oruç, Savm-ı Davud denen ve günaşırı oruçlu olmak şeklindeki
uygulama, kurban bayramından bir önceki (arefe) gün tutulan oruç bu tanıma uymaktadır.
20

Nafile oruç: Farz, vacip ve mekruh olmayan, hakkında herhangi bir rivayet de bulunma-
yan günlerde sevap niyetiyle tutulan oruçlardır. Oruç tutmanın yasak olduğu günler de var-
dır. Ramazan Bayramı’nın ilk günü ve Kurban Bayramı’nın dört günü oruç tutmak tahrimen
mekruhtur.

Ramazan ayının başladığına hükmedilemediği hâlde şaban ayının otuzuncu gününde
(yevm-i şek) kişinin mutat oruçlarından birini tutmasında dört mezhebe göre sakınca bulun-
mamakla beraber ramazan orucu veya başka vacip bir oruç niyetiyle oruç tutulması Hanefi
Mezhebi’ne göre tahrimen mekruhtur. Bu günde nafile oruç tutmayı Hanefiler caiz görür-
ken Şâfiîler haram olarak nitelendirir; Şâfiîler’e göre ramazan orucunun edası dışında farz /
vacip bir oruç tutmak ise caizdir.

Zayıflık ve sıkıntı kay nağı olacaksa hac esnasında arefe günü ve öncesinde oruç tu-
tulması da mekruh görülmüştür. Çünkü hac ibadetini yaparken hacıların daha zinde ve
canlı olmaları, öncesinde nafile oruç tutmuş olmalarından hayırlıdır. Hz. Peygamber’in de
arefe günü Arafat’ta oruçlu olmadığı rivayet edilmiştir.
21

20 bk. Buhârî, Savm, 60, 69; Müslim, Siyam, 113-137, 194-204.
21 bk. Buhârî, Savm, 65.

57