Page 12 - İslam Tarihi 7. Ünite

9. İslam Dünyasındaki İlmî ve Fikrî Gelişmeler
İslam dünyasında ilk dönemlerden itibaren mescit ve
HÂŞİYE camiler birer ilim merkezi olmuştur. İlme atfettikleri önem
sebebiyle Müslümanlar; Yunan, Hint, İran gibi farklı medeni-
yet kaynaklarından tercüme faaliyetleri neticesinde istifade
“Fuat Sezgin çok dil bilen bir ‘filolog-lin- etmişler bununla birlikte bu ilmî mirastan bağımsız kendile-
rine mahsus bir medeniyet inşa etmeyi de başarmışlardır.
guist’tir. Matematik, coğrafya, tarih-bilim Dinî bir gayretle ilme sarılan Müslümanların İslam medeni-
tarihi gibi ilimlerle İslami ilimleri mezcetmiş yeti içerisinde değerli eserler ortaya koymasında ilim ehline
bir âlimdir. Çoğu İslam bilim tarihine dair ol-
mak üzere ardında büyük bir bilimsel miras özel önem verilmesinin payı büyüktür. Öyle ki çoğu halife;
bırakmıştır. Onun yazdıkları arasında en dik- içlerinde filolog, hekim, matematikçi ve mühendislerin de
27
kat çekeni kısaca GAS diye bilinen Türkçeye bulunduğu ulemayı maddi yönden desteklemiştir.
‘Arap-İslam Bilim Tarihi’ diye çevrilebilecek 17 İslam, başta Araplar olmak üzere Müslüman olan diğer
ciltlik Almanca eseridir. Bu eseriyle pozitivist milletlerin önünde geniş ufuklar açmıştır. Müslüman âlimler
anlayışta sıkça dillendirilen ‘Müslümanların dinî sahada olduğu kadar tarih, coğrafya, astronomi, mate-
bilime katkıları olmadığı’ yönündeki ön kabu- matik ve tıp gibi daha pek çok alanda eserler ortaya koymuş-

lü yıkmıştır.” lardır. Bu çalışmalar dünya bilim tarihine de önemli katkılar
sağlamıştır. Örneğin fizik alanında İbn Heysem’in küresel ay-
(Özcan Hıdır, “Fuat Sezgin’in İslam Bilim nalar, mercekler ve ışığın kırılması konusundaki araştırmaları
Tarihine Katkısı” , Diyanet Aylık Dergisi, S 337, klasik fizikte optiğin temellerini oluşturmuştur. Harezmi’nin
s. 26-28.) matematik problemlerinin çözümünde sabit sayılar yerine
değişkenleri kullanması matematik tarihinin en önemli ko-
nularından biri sayılmaktadır. Müslümanlar, Galileo ve Ko-
pernik gibi Batılı fizikçilerden çok daha önce güneş sistemi ve dünyanın yuvarlaklığı ile ilgili fikirler geliştirmiş
ve bu hususta ölçümler yapmışlardır. Müslümanların modern bilimin gelişmesine yaptıkları en büyük katkı
deney, gözlem ve ölçmeye dayanan bir araştırma metodolojisini
geliştirmiş olmalarıdır. 28
İslam medeniyeti tarihinin büyük isimlerinden Kindî ilk İslam fi-
lozofudur. Felsefe dışında matematik, astronomi, mantık ve tıbba
dair çok sayıda eser yazmıştır. Küresel bir evren modeli geliştirmiş
ve geometriden yararlanarak onun şeklinin sınırlı olduğunu öne
sürmüştür. Matematik ve astronomi sahasındaki önemli şahsiyet-
lerden biri olmasının yanı sıra büyük bir şair de olan İranlı Ömer
Hayyam cebirde denklemleri sınıflandırmış, bilhassa ikinci dere-
ceden denklemlerin çözümünü açıklamıştır. Trigonometri saha-
sında ilk müstakil eser ise Bîrunî’ye aittir. Eserinde trigonometriye
dair önemli problemleri inceleyen Bîrunî, aynı zamanda küresel
trigonometriyi bir ilim dalı olarak kuran kişidir. Astronomi, felsefe,
tarih, coğrafya ve fizikle de uğraşmıştır. İslam âleminin astronomi
alanındaki en büyük isimlerinden biri olan Ferganî, Me’mun Dö-
nemi’nde yapılan yer ölçüm çalışmalarına katılmış, yerin bu gün-
kü gerçek değerine oldukça yakın bir değer bulmuştur. Bu değer
daha sonra Kristof Kolomp tarafından kullanılmıştır.
Görsel 7.6 İslam dünyasının tıp alanındaki zirvelerinden biri olan Razî,
Müslümanların bilim tarihinde önemli bir yeri vardır.
dünya tarihinin de en büyük hekimlerinden kabul edilir. Yazdığı
tıp ansiklopedisi Arapçadan Latinceye tercüme edilerek Batı’da yayımlanmıştır. Bulaşıcı hastalıklar hakkın-
da yazılan ilk kitap olma özelliğini haiz “Kitabü’l-Hâvî” isimli eseri çiçek ve kızamık hastalıklarının teşhisine

27 Şakir Gözütok, “İslam ve İlim”, Dinî Araştırmalar, C 8, S 22, s. 85-87.
28 Şakir Kocabaş, “İslam ve Bilim”, Divan, C 1, S 2, s. 73-74.

132