Page 15 - İslam Kültür ve Medeniyeti 6. Ünite

VI. ÜNİTE
İslam Kültür ve Medeniyeti’nde ŞEHİR

Bağdat: Medinetüsselam, Kubbetülislam ve Darulhilafe gibi isimleriyle meşhur olmuştur. Ab-
basi halifesi Ebu Cafer el-Mansur şehri kurarken âlimler ve devlet adamları arasından, fazilet,
adalet, fıkhî yeterlilik, emanet ve hesap işlerinde temayüz etmiş kişilerden bir kurul oluşturarak
inşaat faaliyetinin bu heyet gözetiminde yürütülmesini istemiştir. Bağdat şehir plancılığı açısın-
21
dan örnek bir şehirdir. Bağdat’ta ilk olarak cami, saray ve çarşı inşa edilmiş, şehir merkezinin her
tarafa eşit uzaklıkta olması ve kolayca kontrol edilip korunması için daire şeklinde planlanmıştır.
22
Bağdat, İslam Medeniyetinin en
önemli merkezlerinden biridir. ilim ve sa-
nat alanında verilen eserler, Avrupa’daki
ilim ve sanat faaliyetlerini de etkilemiştir.
Şehrin zengin çarşılarında dünyanın her
tarafından gelen ürünler satılmış, Semer-
kant, Merv, Buhara, Belh ve Harizm’den
gelen tüccarlar şehrin büyümesine katkı
sağlamıştır. Sarayları muhteşem dekoras-
yonlarla süslenmiştir. Her iki yüz hane için
bir hamam inşa edilmiştir.
Bağdat’ın 1258 tarihinde Moğollar tarafından işgali (Temsilî Minyatür)
İslam Medeniyetinin bu ihtişamlı şehri, tarihi boyunca ağır bedeller ödemiştir. Seller, yangın-
lar, kıtlıklar ve veba salgını gibi afetlerden başka istilalar, din ve mezhep ihtilafları, mezhep çatış-
maları, işgaller çok sayıda insanın ölümüne, güç ve servet kaybına ve şehrin tahrip olmasına yol
açmıştır. Moğolların 1258’deki saldırıları ve son yüzyılda Batı’lılar tarafından işgal edilmesi, halkı,
âlimleri, eserleriyle tüm birikiminin yok edilmesine ve sömürülmesine yol açmıştır.

Kahire: Mısır’ın fethinden sonra Hz.
Ömer (r.a.) tarafından bir garnizon şehir ola-
rak Fustat kurulmuştur. Fustat, İslam şehirle-
rinin tipik bir örneğidir. Caminin çevresinde
mahalleler konumlandırılmıştır. X. yüzyıldan
itibaren düşmanlarını kahreden, ezip geçen
anlamında Kahire olarak isimlendirilmiştir.
Kahire, bir ticaret merkezi ve limanı şehri-
dir. Doğu-batı arasındaki baharat ticaretinin
ana kavşağı konumundaydı. Zenginlik, hayat
kalitesi ve büyüklük bakımından Avrupa ve
Asya’daki önemli şehirlerden biriydi. Seyyah
Felix Fabri, Kahire’yi bütün dünya şehirleri-
nin en büyüğü ve meşhuru, dünyadaki en
harika şehir olarak tanımlamıştır. Sultan Berkuk Medresesi-Kahire
23

21 İsmail Yiğit, “Bağdat,” C4, s. 19.
22 Abdülaziz ed-Duri, “Bağdat,” DİA, C 4, s. 425-433.
23 Eymen Fuad es-Seyyid, “Kahire,” DİA, C 26, s. 175.

117