Page 6 - Fıkıh 2. Ünite

FIKIH

Allah Teâlâ, Kur’an-ı Kerim’de Nur suresi, 53. ayetinde şöyle buyurmaktadır:
َ
َ
ْ َ
َ
ٌ
ْ
َ ُ َ ْ َ َ ٌ َ َ ّٰ َّ ٌ َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ ُ َ ْ ُ َّ ُ ُ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ّٰ ُ َ َ
ْ
ۜ
﴾ نولمعت امب يبخ للا نِا ةفورعم ةعاط ۚاومِسقت ل لق ۜ نجرخل مهترما نِئل مـهِناميا دهج ِللاب اومسقاو ﴿
ِ
ِ
ِ
۪
“Münafıklar sen kendilerine emrettiğin takdirde mutlaka savaşa çıkacaklarına dair en ağır bir şekilde Allah’a
yemin ettiler. De ki: “Yemin etmeyin. Sizden istenen güzelce itaat etmektir. Şüphesiz Allah yaptıklarınızdan
hakkıyla haberdardır.”
Ayet-i kerimede geçen دهج kelimesini, içtihat kavramıyla ilişkisi bakımından değerlendiriniz.
َ ْ َ
1.4.1. İçtihat ve İçtihadın Konusu
Bütün şeri hükümler içtihada konu olamaz. İçtihat, sadece hakkında
kesin hüküm bulunmayan bazı meselelerde söz konusu olur.
Mânâya ve hükme delaleti kesin olan, kendisiyle şeri bir hükmün
açıkça anlaşıldığı ve başka türlü anlaşılmasına imkân olmayan delillere,
sübutu ve delaleti kati deliller adı verilir. Sübutu ve delaleti kat’î olan
nasların belirlediği hükümlerde içtihat yapılamaz. Örneğin;
5
َ
َ
ُ َ ّ ُ ُ ْ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ ُّ َ
﴾... ماي ِ صلا مكيلع بِتك اونمآ نيِلا اهيأ اي ﴿
"Ey iman edenler oruç size farz kılındı..." ayeti, mânâya delaletinin
6
açık olması ve Kur'an-ı Kerim ayeti olması nedeniyle sübutu ve delaleti
kati bir delildir. Çünkü Kur'an-ı Kerim, bütün ayetleriyle Allah’tan
geldiği şekliyle korunmuş sabit bir kitaptır. Yani sübutu katidir. Ayet,
7
kendisinden başka bir anlam çıkarılamayacak açıklıkta ve kesinlikte
Ramazan orucunun farz kılındığını ifade etmektedir. Dolayısıyla bu konu
içtihada kapalıdır.

Dolaylı şekilde hüküm bildiren, yorum ve izaha muhtaç
olan ayet ve mütevatir hadisler ise sübut bakımından
kat’i, delalet bakımından ise zanni delillerdir. Bu tür
naslar, içtihada açıktır. Farklı ihtimaller sebebiyle değişik
görüşler ortaya çıkabilmektedir. Kurban Bayramı’nda,
kurban kesme hükmü örnek olarak verilebilir. Kurban
ibadeti ile ilgili ayetlerin delaletinin zan ifade etmesi
8
nedeniyle kurban kesmek, Hanefi mezhebine göre vacip,
diğer mezheplere göre ise sünnet sayılmıştır.

Tek kişiden rivayet edilen ahad haberler ve meşhur
hadisler sübut bakımından zanni delillerdir. Bu türden
"Ey inananlar! Hayat verecek şeylere sizi
çağırdığı zaman Allah ve Resulüne uyun..." rivayetler, sübut bakımından kesin değildir. Nikâhta velinin
(Enfal suresi, 24.ayet) izni ile ilgili hadisler buna örnektir. Her mezhep, bu tür
hadisleri kendi fıkıh usulü çerçevesinde değerlendirmiş ve
kullanmıştır.

5 H. Yunus Apaydın, "İçtihat", TDV İslam Ansiklopedisi, C 21, s. 435.
6 Bakara suresi, 183. ayet.
7 bk. Hicr suresi, 9. ayet.
8 bk. Hac suresi, 28-36. ayetler; Kevser suresi, 2. ayet.

26