Page 16 - Kelam 2. Ünite

Vâcib li-zâtihî şu özellikleri taşır:
✓ Vâcibin varlığından önce yokluk düşünülemez. Ne kadar geriye gidilirse gidilsin, vâcibin olmadığı bir an yoktur. Yani
vâcib, ezelîdir. Sonradan meydana gelmiş değildir.
✓ Ezelî olan zâtın ebedî olması da zorunludur; vâcibin sonu yoktur. Ezelîlik, zorunlu olarak ebedî olmayı gerektirir. Vâcib
varlık, varlığını başka bir sebebe ve varlığa borçlu olmadığı için, bu sebebin ortadan kalkması ile, vâcibin varlığının
sona ermesi düşünülemez.
✓ Vâcib varlık, atomlardan, parçalardan, şekillerden meydana gelmiş, cisme ait diğer özellikleri taşıyan bileşik bir varlık
değildir; mutlaktır.

Mümkin (Câiz)

Varlığı veya yokluğu zâtının gereği olmayan, var olmak için bir sebebe muhtaç olan, var olması da yok olması da eşit
derecede imkân dâhilinde bulunan varlıktır. Allah (c.c.) dışında kalan tüm varlıklar mümkin varlıklardır. Mümkinin iki özelliği
vardır:

a. Var olmak için bir sebebe muhtaçtır. Bu sebep (ya da var edici ve yaratıcı varlık), onun var olmasını yok olmasına tercih
eder, onu yokluktan varlığa çıkarır.

b. Sebebinden önce veya sebebiyle aynı anda var olması düşünülemez. Bundan dolayı, sonradan meydana gelmiş ve
yaratılmış varlıktır.

Mümteni

Muhâl ve müstahîl de denilen mümteni, yokluğu zâtının gereği ve zorunlu olan, dış dünyada varlığı düşünülemeyen,
varlığı ve gerçekleşmesi imkânsız olan demektir. Mesela birbirine zıt iki şey aynı anda, aynı yerde bir arada bulunamaz, bir
şey aynı anda hem siyah hem beyaz, hem hareketli hem hareketsiz olamaz; çünkü böyle bir şey imkânsızdır. Yaratıcının
birden fazla olması, Allah’ın (c.c.) eksiklik sıfatlarıyla nitelenmesi de aklen imkânsızdır ve düşünülemez. Çünkü ilâh demek,
her türlü yetkinlik niteliğine sahip ve her türlü eksiklikten uzak varlık demektir. Zorunlu olarak bu özellikleri taşımayan varlığa
ilâh denilemeyeceği için, Allah’ın (c.c.) saydığımız niteliklerin zıddını taşıması imkânsızdır.

Allah’ın dışındaki insan ve tabiat gibi her şey mümkin varlıklardır.

44