Page 13 - Kelam 1. Ünite

ِ
ِريعسلا ِ باحصَا ىف انك ام لقعن وَا عمسن انك وَل اوُلاَقو
ُ
َ
َ َّ ُ
َّ َ ْ َّ ُ َ ْ ْ ُ َ ْ ْ َ
“Yine şöyle derler: Eğer kulak vermiş veya aklımızı kullanmış olsaydık şu yakıcı ateşin içinde olmazdık.”
19
ayetinde de işaret edildiği gibi aklın, doğruya ve gerçeğe ulaşmanın bir aracı olduğunu ifade eden Kur’an, onun verilerinden
yararlanmamanın da akılsızlık olduğunu söylemektedir. Bu sebepledir ki selîm akıl, kelam ilminin belirlemiş olduğu yöntemin
ikinci ana hareket noktasıdır.
Kelam ilmi fizikî âlemle ilgili duyu organlarının verileri-
ni, akli konularda aklın ilkelerini, gayb âlemi ve inanç alanı B BİLGİ KUTUSU
ile ilgili konularda ise vahyi esas almaktadır. Ancak daha
önce de belirtildiği gibi inanç esaslarının ispat edilmesinde
“Şüphesiz ki, inkâr edip, Allah yolundan sap-
ve açıklanmasında kelam ilmi aklı ön planda tutar. Böylece tıran, sonra da kâfir olarak ölenlere gelince Al-
vahiy ile aklın uyumu sağlanarak itikat esasları açıklanıp lah onları asla bağışlamayacaktır.”
ispat edilir.
Kelam âlimleri vahyin ve aklın uyumunun önemine (Muhammed Suresi, 34. ayet.)
dikkat çekerek sahih nakil ile selîm aklın birbiriyle çatış-
mayacağını belirtmişlerdir. Zira akıl, insanın her türlü dinî emir ve yasaklara uymakla mükellef tutulmasının temel şartıdır. Bu
nedenle İslam dini akıldan yoksun bulunanlara hiçbir dinî, ahlaki ya da hukuki sorumluluk yüklememiştir.

Kelam ilmi, genellikle tümevarım ve temsil yöntemlerini kullanır. Tümevarım; tek tek olgulardan, genel önermelere varan,
bilinen olgu ve olaylardan hareketle genel bir kurala ya da sonuca ulaşan akıl yürütmedir. Temsil ise iki farklı şey arasında-
ki ortak bir özelliği bularak bunlardan birinin sahip olduğu
özelliğin diğerinde de bulunduğu sonucuna ulaşmaktır. B BİLGİ KUTUSU
Görünene dayanarak görünmeyeni dillendirmek ya da bi- Normatif; Bir kural değeri taşıyan, normlar-
linenden hareketle bilinmeyenin bilgisine ulaşmak şeklin- la ilgili değer hükümleri koyan yöntem yada
de de ifade edilen bu yöntem, kelam âlimlerinin en fazla disiplin. “Normatif ahlak.” “Normatif gramer.”
başvurduğu akıl yürütme yöntemlerinden biridir. Kelam “Normatif yargı.” ”Normatif yöntem” gibi.
âlimleri kullandıkları bu yöntemlerle, görünene dayanarak
görünmeyeni delillendirmeye ya da bilinenden hareketle bilinmeyeni tanımlamaya çalışırlar. Böylece varlıkların yaratılışların-
daki mükemmellikten hareketle evrenin düzenine ve Allah’ın (c.c.) varlığına ulaşırlar.

Kelam ilminin meselelere yaklaşımı normatiftir. Yani inanç ve düşünce ile alakalı hususlarda kesin hükümler ve kurallar
ortaya koyar. “Cennet ve cehennem haktır.”, “İnanç esaslarını kalben tasdik eden mümindir.”, “İnanç esaslarından herhangi
birini inkâr eden kâfir olur.” gibi hüküm ifade eden cümle ve önermeler kelam ilminin normatif oluşuna örnektir.

Kur’an’da birçok yerde Allah’ın (c.c.) yaratmasını konu edinen ayetler bizleri tek tek olgu ve olaylardan hareket ederek
genel sonuçlara ulaşmaya yönlendirir. Örneğin Kur’an’da, “Bir de kendi yaratılışını unutarak bize bir örnek getirdi.
20
Dedi ki: Çürümüşlerken kemikleri kim diriltecek.” şeklinde Allah’ın (c.c.) insanı ahirette nasıl yeniden dirilteceğini
soran müşriklere hitaben Hz. Peygamber’in şöyle cevap vermesi istenir: “De ki: Onları ilk defa var eden diriltecektir.
O, her yaratılmışı hakkıyla bilendir. O, sizin için yeşil ağaçtan ateş yaratandır. Şimdi siz ondan yakıp duruyor-
sunuz. Gökleri ve yeri yaratan Allah’ın, onların benzerini yaratmaya gücü yetmez mi? Evet yeter. O, hakkıyla
yaratandır, hakkıyla bilendir.” 21

19 Mülk suresi, 10. ayet.
20 Yâsîn suresi, 78. ayet.
21 Yâsîn suresi, 79-81. ayetler.
22 23