Page 15 - Kelam 1. Ünite

2. Kitâbu’t-Tevhîd, Ebu Mansûr el-Mâtürîdî (ö. 333/944)

Ehl-i sünnet kelam ekolünün sistematik olarak kurulmasına
öncülük eden İmam Mâtürîdî’nin Kitâbü’t-Tevhîd adlı eseri, naklin
yanında akla da önem veren kelam telif türünün ilk eseridir.

Kitâbü’t-Tevhîd bir mukaddimeden sonra beş bölümden oluşur.
Eserin birinci bölümü ilâhiyyât konularını içermekte olup burada âle-
min yaratılmışlığı, Allah’ın (c.c.) varlığı, birliği, sıfatları, fiilleri bunlarla
birlikte özel olarak da kelam sıfatı ve ruyetullah konuları işlenmiştir.
Nübüvvet konularına ayrılan ikinci bölümde nübüvvetin akaid içinde-
ki yeri, insanlığın nübüvvete olan ihtiyacı, Hz. Muhammed’in (s.a.v.)
nübüvvetinin ispatı, Hristiyanların Hz. İsa’nın ulûhiyyeti hakkındaki
görüşlerinin tenkidine yer verilmiştir. Kitabın üçüncü bölümü kaza ve
kadere ayrılmıştır. Dördüncü ve beşinci bölümlerde de ahiret konu-
larından bahsedilir.

3. el-İbâne an Usûli’d-Diyâne, Ebu’l-Hasan el-Eş‘ârî
(ö. 324/935-36)

Eş’ârî kelam ekolünün öncüsü Ebu’l-Hasan el-Eş‘ârî‘ye ait olan
el İbâne an Usûli’d Diyâne, ilk dönemlerde yazılan ve Ehl-i sün-
net kelam anlayışının sistematik hâle gelmesine zemin hazırlayan
eserlerin başında gelir. Bir mukaddime ve on dört bölümden oluşan
eserin mukaddimesinin ilk bölümünde sünnete bağlılığın önemi vur-
gulandıktan sonra Mu‘tezile ile Kaderiyye’nin çeşitli gruplarına ait
görüşleri ele alınarak eleştirilir, ikinci bölümünde ise selef âlimlerinin
aynı konulardaki kanaatleri dile getirilir.
On dört bölümden oluşan eserin birinci bölümü ruyetullaha
tahsis edilmiş olup burada Allah’ın cennette görüleceğini kabul et-
meyen Mutezile eleştirilmektedir. İki, üç ve dördüncü bölümleri Hal-
ku’l-Kur’ân konusuna, beşinci ve altıncı bölümleri de “istivâ, nüzûl,
ayn, yed” gibi haberî sıfatlara ayrılmıştır. Yedinci bölümünde Allah’ın
ilim sıfatına; sekiz, dokuz ve onuncu bölümleri de kader konuları-
na; on bir, on iki ve on üçüncü bölümlerinde şefaat ve kabir aza-
bı konularına temas edilen eserin son bölümünde ise Ehl-i sünnet
ile Şiî grupları arasında tartışma konusu olan imamet meselesi ele
alınmaktadır. Birçok dile tercüme edilen eser, Türkçeye de tercüme
edilmiştir.

24 25