Page 5 - Hüsnihat 4. Ünite

4. ÜNİTE

Bu nedenle kalemtıraş bıçağı, kamış kalem açmaktan başka hiçbir şeyi kesmek için
asla kullanılmamalıdır.

Günümüzde klasik tipte kalemtıraş imal edilmekle birlikte daha pratik olması bakı-
mından kırtasiye tipi maket bıçağı denen kesim bıçakları da kullanılmaktadır.
Hat sanatında kalemtıraş bıçağından başka bir de, yazıları tashih için kullanılan küçük
tashih bıçakları vardır. Tashih için daha pratik olması sebebiyle neşter de kullanılmaktadır.

1. 3. Makta’

Makta’; Arapçada, “kesim yapılan yer” anlamına gelmektedir. Kamış kalemin dil de-
nilen kısmı kat’ edilirken yahut şakkedilirken bıçağın ağzının zarar görmemesi ve ka-
lemin uygun zeminde bu işleme tâbi tutulması için kullanılan alettir. Daha çok kemik,
fildişi, abanoz gibi maddelerden imal edilmiştir. Makta’ üzerinde kalemin oynamadan
sabit kalabilmesi için oturtulduğu bir kalem yuvası vardır. Zamanında, makta’nın daha
pratik olması için cepte taşınanları da imal edilmiştir.

1. 4. İs Mürekkebi

DÜŞÜNELİM

İS BİLE İSRAF DEĞİL

Mimar Sinan, Süleymaniye Camii’nde yanan mumların islerinin toplanmasını he-
sap ederek is odaları yapmıştır. Görevliler bu is odalarında toplanan isi kazıyarak is
mürekkebi imalinde kullanmışlardır.

Eskiden hat mürekkebi hazırlanırken, mürekkebin malzemeleri, çalkalanması
için hacca giden develerin boynuna asılır, içindeki is, arap zamkı ve suyun iyice bir-
birine karışması sağlanırdı.

Hat sanatında kullanılan ana mürekkep, is ve zamktan elde edilen, siyah is mürekke-
bidir. Bezir yağı, balmumu, neft yağı, çıra ve gazyağı gibi çok çeşitli maddelerden elde
edilen is, eritilip boza kıvamına getirilen arap zamkı içerisine katılır, iyice karıştırılarak
dövülür. Bu karışıma gerekli miktarda saf su katılarak inceltilir ve mürekkep kullanılır.

İs ve arap zamkının karışımındaki oran, dört kısım zamka, bir kısım is konulmasıdır.
Mürekkebin karışımına zamk fazla konulduğunda, yazıda mürekkep parlama yapar, ka-
lemden zor akar, dolayısıyla yazı zor yazılır. Ayrıca yazı murakkaa gerildiğinde kusma
yapacağı gibi, mürekkep ileride çatlama da yapabilir. İs fazla konulduğunda ise yazıya el
değince siyahlık yayılarak yazının bozulmasına sebep olur.
Siyah is mürekkebi ile yazılan yazıların kenarlarını düzeltmek için ise yine is ile daha
farklı kıvamda ve açık renkte hazırlanan tashih mürekkebi kullanılır.

70